oyunda ne yapmak istediğinize bağlı olarak birkaç devletin dışında oynaması çok zor oyundur. oynanabilecek devletleri saymak gerekirse:
1- osmanlı devleti: fetih için kusursuz devlet. bir kere her şeyin tam ortasında. kafkaslar, orta doğu, balkanlar... hâl böyleyken sürekli savaşabiliyorsunuz, yeter ki döngüyü doğru kurun. sırasıyla kafkaslar, balkanlar, orta doğu falan diye gidin. hem barış antlaşmaları dönemlerinde beklemekten başka şeyler yapmış olursunuz hem de hızla yayılırsınız. teknoloji grubu anadolu olduğu için müslümanlardan da orta asya türkleri'nden de avantajlı. batılılaşmaya kadar batı avrupa ile fark çok açılmıyor. askeri bonusları zaten muazzam. buna bir de doğru idea gruplarını** ekleyince oyun boyunca askeri olarak sorun çekmezsiniz. zaten doğu avrupa'daki ticaret yollarının da ortasındasınız. yalnız timurlu devleti'nin çöküşünü bekleyin. oyunun başında timur'la savaş demek ikinci fetret devri demek.
2- moskova knezliği: hem askeri hem de kolonileşme yoluyla devasa boyutlara gelen bir devlet. oyunun başında novgorod'u bitirin ve arkanıza yaslanın. horde'lar zaten kısa sürede teknolojiden dolayı bitiyorlar. neva'yı alıp sankt petrograd yaparsanız batılılaşma işini de kısa yoldan çözüyorsunuz. doğu'da yayılacak çok alan var ve önünüzde durabilecek hiç kimse yok. batı'da işler biraz sıkıntılı, onu da 3. şıktan anlayacaksınız.
4- ingiltere: eski sürümlerde oyuna yüzyıl savaşları ile başlıyordu dingilizler ve bu savaşta fransa'yı yenmek imkânsıza yakındı ama yeni sürümlerde yüzyıl savaşları'nı çıkartmazsanız gaskonya ve normandiya size kalıyor. portekiz'le zaten ittifağınız var. irlanda'daki devletçiklerle aranızı iyi tutun. fransa savaştayken iskoçya'ya dalın* ki fransa normandiya ve gaskonya'ya dalıp da savaşı uzatmasın. iskoçya'yı bitirip great britain'ı kurun ve kolonileşme oyununa tüm gücünüzle abanın. arada fırsat bulursanız fransa'daki topraklarınızı genişletin.
5- kastil: oyuna hemen hep aragon'la kanlı bıçaklı girer ama yüzyıl geçmeden tahtlar birleşir. o zamana kadar endülüs emevi devleti'nin kalıntılarını yutun. portekiz'e bulaşmadığınız sürece o da zaten size bulaşmaz. tahtlar birleştikten sonra ister napoli üzerinden italya'yı fethedersiniz, ister mağrib'e dalıp akdeniz'e ispanyol gölü hâline getirirsiniz ya da isterseniz *kolonileşmeye başlarsınız. yalnız portekiz'i ne yapın edin ya personal union'a zorlayın ya da vassal'ınız yapın ama sakın ilhak etmeyin yoksa oyunun ilerleyen bölümlerinde dünyanın en abuk yerlerinde çıkıp ekmeğinize kan doğrarlar. bunu başarırsanız ileride diplomatik ilhak edersiniz ve kolonileri de size bağlanır. zaten coğrafi keşifler'den sonra çok zengin olacaksınız. ondan sonra ister fransa'ya salça olursunuz ister mısır'a.
6- avusturya: doğu'da interregnum'daki macaristan'ın başına habsburg hanedanı koyun; ileride yutarsınız zaten. holy roman empire'ın liderliğinden asla vazgeçmeyin. burgonya*'nın paylaşımı %90 olacak, bekleyin ki olsun. bir anda hollanda'ya konacaksınız bu da size deniz ve ticaret konularında çağ atlatacak. yugoslavya'yı alın. italya, özellikle de venedik'i asla rahat bırakmayın. değerli topraklar oralar ve ayrıca başıboş kalan italyanlar imparatorluktan çıkıyorlar. ama bunun zor yanı da var. batı'da fransa oyuna hasım olarak başlamasa da götü toparlayınca imparatorluk'a salça olacak ki bunda da ilk iş sizi hasım ilan edecek. diğeri de osmanlı devleti. ve işin en zor kısmı holy roman empire'ın iç karışıklıklarını yönetebilmek.
7- fransa: aslında bunu oynananamayacak devletler arasına yazabiliriz çünkü genişleme alanı yok. ingilizler'i fransa'dan atıp götü toparladığınızda sağa sola bakıyorsunuz; aaa, o da ne! güney'de kastil/ispanya almış yürümüş. doğu'da zaten holy roman empire denen arı kovanı var. zengin topraklar, bitmek bilmez manpower, gayet iyi ulusal bonuslar... ama yapabileceğiniz tek şey kolonileşmek! ha, "ben mahallenin psikopatıyım" derseniz ikide bir karşınıza kurulacak koalisyonlara falan razı olun ve low countries'den başlayıp, ikinci sıraya lombardiya'yı koyup imparatorluğun içlerine sızmak. aslında en mantıklısı burgonya'nın paylaşımından önce holy roman empire'ın elektörleriyle sıkı fıkı olup habsburg hanedanı'nın tahttan indirip valois hanedanı olarak tahta çıkmak. böylece imparator ile toprakları paylaşmak yerine tüm topraklara konarsınız ama bu büyüüüüüüüüüük şans. bunu yapamazsanız bile aragon'la tahtı birleşmiş olan napoli'nin tahtına talip olabilirsiniz. aragon'la savaş kolay da onların tahtı da kastil'le birleşmiş olursa uzar da uzar. bunu yapana kadar lombardiya zaten imparatorluktan kopar. bu sefer de onlara dalarsınız... gördüğünüz üzere fransa oynaması hem çok kolay hem de ölümüne zor bir devlet.
8- brandenburg: oyuna çok da iyi durumda başlamıyorsunuz. tek avantajınız elektör olmanız ki bu sayede avusturya ile ittifak kurabilirsiniz ya da bir iki elektörü kafalayıp imparator bile olabilirsiniz. doğu'da polonya ve töton şövalyeleri başta olmak üzere çevrenizde sizi tokatlayabilecek tonla devlet var. üstelik polonya'da sizie ait bir il de var. ancak iyi ittifaklar, doğru zamanlama ile königsberg'e kadar gidebilir, protestan olursanız önce prusya'yı, sonra alman imparatorluğu'nu kurabilirsiniz. o noktadan sonra size ölüm yok.
9- timurlu devleti: büyük topraklar, bölünmüş inanç ve insanlar ile başlıyorsunuz oyuna. farslar şii ve kabûllenilmeyen kültür. bir de horde olduğunuz için durup durup çıkan taht kavgaları... yapmanız gereken delhi'ye ulaşıp babürlü devleti'ni kurmak. bunu ya çok hızlı yapacaksınız ya da hiç yapamayacaksınız. o yüzden varınızla yoğunuzla dalın. babürlü devleti'ni kurunca teknoloji grubunuz müslüman, askeri üniteleriniz hintli, yönetim biçminiz de ikta'ya dönecek. tüm hindistan'da claim'iniz olacak. yayıldıkça yayılın. zorlayabilecek pek kimse yok. o zamana kadar portekiz zaten dibinize gelir. batılılaşın. güney asya sizindir.
10- danimarka: oyuna norveç ve isveç'le personal union'la, holstein'da vassalınız olarak başlıyorsunuz. yani hiç fena değil durumunuz. güney'de hansa birliği dışında size tehdit oluşturabilecek kimse yok. yalnız isveç'e dikkât edin, her an isyan bayrağını çekebilirler. buna engel olmak için diplomatlarınızdan birini her daim isveç'le ilişkileri iyileştirmek için kullanın. holstein ve norveç'i entegre ettikten sonra isveç'in isyan etmesini engelleyecek kadar büyümüş olacaksınız. isveç'i de entegre edip iskandinavya'yı kurun. kolonileşmeyi ihmâl etmeyin, grönland'a en yakın yer norveç'in izlanda zaten. bunlar tamam olunca moskova knezliği/rusya ile kapışacaksınız. fırsatını bulursanız almanya'nın kuzeyine salça olun. hollanda'yı yutarsanız sırtınız yere gelmez.
11- burgonya: oyuna en boktan noktada başlayan devletlerin başında geliyor. batı'da fransa size diş bilerken doğu'da holy roman empire var. ki sizin de topraklarınızın bir kısmı hre'nin içinde ama siz üye değilsiniz. yani yukarı tükürseniz bıyık, aşağı tükürseniz sakal. ama öyle bir şey var ki tüm zahmetinize değer: hollanda. hollanda'yı oluşturan irili ufaklı devletlerin neredeyse tümü sizinşe personal union'da. bu da size hollanda'yı kurmak için müthiş bir avantaj sağlıyor. yapabildiğiniz anda fransa'daki topraklarınızı fransa'ya bırakıp hollanda'yı kurun. hiçbir şey yapmayıp tüm gücünüzle manş denizi ticaretine tebelleş olsanız bile paraya para demezsiniz. o parayla da kolonileşin. özellikle gold coast ticaret noktasını kontrol edin ki asya'dan gelen ticaret oradan geçecek ve nereye gideceğini sizin belirlemeniz demek yüzlerce altın demek.
