rebirth eleştirel anlamda başarısız oldu; ama gişede dünya çapında 870 milyon dolar hasılatla yüz güldürdü. devam filmi için tarih belli olmuş olabilir; 9 haziran 2028. ve scarlett johansson yine başrolde. Henüz resmi bir doğrulama gelmedi.
ne kadar doğru bilinmez ama film uyarlaması ile ilgili iddia şu: saving private ryan filminin yönetmeni ve ortak yapımcısı, band of brothers, the pacific, masters of the air gibi mini-dizilerin ortak başyapımcısı, medal of honor adlı bilgisayar ve video oyununun yaratıcısı steven spielberg, call of duty filmini yönetmek için bizzat kendisi karar verip activision'a yanaştı ve hatta vizyonunu sundu; ama reddedildi. çünkü stüdyo, yüksek yönetmenlik ücretinin yanı sıra son kurgu, tam yaratıcılık ve pazarlama kararlarını usta steven spielberg gibi asla kontrol edemeyecekleri bir filmciye bırakmak istemedi. Diğer bir deyişle Spielberg onlar için fazla “büyük“. zamanında mgm'de aynı gerekçeyle Spielberg'ün bir james bond filmini yönetmesine karşı durmuşlardı. tabii efsanevi Steven spielberg, misal denis villeneuve değil. malum villeneuve, yeni bond filminde yönetmenlik yapabilmek adına final cut'a ve gelecek devam filmleri hakkında da herhangi bir yaratıcı kontrole sahip olmamayı kabul etti.
50. yılına özel yeniden vizyona giren steven spielberg klasiği, abd'de bu hafta sonu 10 milyon dolarlık hasılatıyla gişede ikinci sıraya yerleşmeye hazırlanıyor. öyle ki jaws böylece caught stealing ve the roses adlı daha yeni çıkan filmleri geride bırakıyor. yarım asır sonra bile etkisini hala koruyan ve dehşete düşürmeye devam eden, tekrar tekrar izlenen bir başyapıt.
deadline muhabiri: "jaws'ı (1975, yön. steven spielberg) ilk kez sinemada izlerken çocukken nasıl hissettiğinizi anlatır mısınız?"
steven soderbergh : "12 yaşımdaydım ve salondan çıkarken aklımda 2 soru vardı: 'yönetmen' ne anlama geliyor? ve steven spielberg kimdir?!' muhtemelen o zamana kadar izlediğim en sinematik filmdi, süper yüksek konsept ve gösterişli filmciliğin inanılmaz derecede yanıcı birleşimi. ama bence onu daha önce veya sonra gelen çoğu filmden ayıran şey karakter çalışması. ve spielberg'ün, stanley kubrick'in 'anlatının batmayan birimleri' olarak adlandırdığı şeyin ne olduğunu açıkça anlaması. filmin anlatısının nasıl inşa edildiğine, her sahnenin veya sekansın neyi başardığına baktığınızda, bu sadece bir film hikaye anlatımı modeli, o zamanlar benzeri görülmemiş bir abartı ve beklentiyle birleşiyor. ve sonra, bu beklenti sadece karşılanmakla kalmıyor, aşılıyor ve hiç kimsenin beklemediği bir anda klasikleşiyor.zaten o noktada, efsanevi derecede zor bir yapımdı. ve dallas'taki ilk ön izlemeye kadar, kimse ne olacağını bilmiyordu. ama birbirine çarpan bu güçler var - kültürel ve sanatsal güçler - ve bu da popülerliğin bu tür bir nükleer patlamasına yol açıyor. ama ayrıca, dünyadaki herkesin göreceği bu filmle ortaya çıkan tekil, çok kuşaklı bir yetenek var.
patlama yaratacak kadar çok bölünebilir malzeme vardı ve olan da bu oldu. ancak geriye dönüp bakıldığında bile onu benzersiz kılan şey şu: diyelim ki o yıl [oscar] en iyi film dalında aday gösterilen beş filme bakıyorsunuz: barry lyndon, dog day afternoon, jaws, nashville ve one flew over the cuckoo’s nest. hepsi harika. yine de, jaws dışında diğer dört filmin versiyonlarını yapabilecek başka film yönetmenleri olduğunu iddia ediyorum. bu versiyonlar o kadar iyi veya ayırt edici olmayabilir, ancak başka filmciler tarafından yapılması mümkündür.ama gezegende hayatta kalıp jaws'ı yapabilecek steven spielberg'den başka bir yönetmen yoktu. diğer dört yönetmenden hiçbiri jaws'ı yapamazdı. oysa bence spielberg diğer filmlerden herhangi birinin bir varyasyonunu yapabilirdi. tamamen benzersiz bir özellikti ve tamamen benzersiz bir yetenek patlıyordu ve bu yüzden hala yankı bulduğunu düşünüyorum ve her şey kamerada olduğu için daha da iyiye gidiyor."
deadline muhabiri: "ne demek istiyorsunuz?"
soderbergh : "cgi yok. onlar siktiğimin okyanusunun ortasındaydılar. insanların bunu yapmamasının bir nedeni var. o zamandan beri yaptıkları şeyi yapmayı kolaylaştıracak hiçbir teknolojik gelişme olmadı. o köpekbalığı sadece gerçek okyanusta bulunan mekanik bir cihazdı. buna giden bir kısa yol yok ve kimse bunu yapmanın daha kolay, daha iyi bir yolunu bulamadı, bu yüzden insanlar bunu yapmayı bıraktı."
deadline: "bu seçimlerin getirdiği en felaketli şey neydi?"
soderbergh : "yapım raporlarına bakıldığında, köpekbalığının çalışmadığı birkaç haftalık bir dönem var. ve fiziksel olarak yapmaya çalıştıkları şeyin yapılamayacağı gerçek olasılığıyla yüzleşmeye başlayacakları kadar çalışmıyor. stüdyonun, yapımcıların ve spielberg'ün çekime devam etmeleri ve esasen bunu çözeceklerine inanmaya devam etmeleri bunun kanıtı. ancak ilk kez o şeyi suya indirdiklerinde ve çalışmasını sağlamaya çalıştıklarında, bir hata yapmış olma gerçek olasılığına bakıyorlardı."
deadline: "bu lojistik zorlukların ötesinde, peter benchley'nin hooper'ın brody'nin sıkılmış karısıyla flört etmesini içeren alt konularıyla dolu sabunlu romanında gerçekten olmayan tutamağı nasıl buldular? senarist carl gottlieb, yoluna çıkan şeyleri atarken altını nasıl buldu?"
soderbergh : "okuduklarımdan, kitabın temel öncülünü ve o üç karakteri alıp baştan başlamaları gerektiği çok erken belliydi. bu hikaye hakkında konuşurken birinin "hey, quint neden köpekbalıklarından bu kadar nefret ediyor?" demesi ve bunu cevaplamaya çalışmaları mantıklı. benim anladığım, ki bu yanlış olabilir, o hikayeyi anlatma fikrini bulan howard sackler'dı."
deadline: pulitzer ödüllü oyun yazarıydı ama adı geçmiyor, yeniden yazdı, değil mi?
soderbergh : iyi belgelendiği gibi, birçok, birçok yinelemeden geçti. ama filmi durdurma cüreti -dokuz dakika için- o sahneyi çekmek! çok komik bir sahne olarak başlıyor ve sonra çok daha karanlık bir şeye dönüşüyor. bugün bile düşünmek hala harika. bir star wars filminin ortasında, dokuz dakikalık bir diyalog sahnesi hayal edebiliyor musunuz? akıl almaz. ve bu yüzden, yine, spielberg'ün bunu anladığı gerçeği. şöyle diyor, 'bunu yapmalıyız ve bunu yapmanın zamanı şimdi. birinci günün nefes almaya ihtiyacınız olduğu gece - size o nefes almayı vereceğiz, ama sonra oraya başka bir şey daha sıkıştıracağız, quint'i unutulmaz ve gerçek bir hikaye aracılığıyla unutulmaz bir karakter yapacak bir şey.'
yani, muazzam bir baskı altında, herkesin elinden gelenin en iyisini yapmaya ve o filmin en iyi versiyonunu yapmaya devam etmesi, bana göre, genç bir film yapımcısı için karşılaştığınız engeller hakkında gerçek bir klik. bir film yapacaksanız, bu en uç örnektir, ancak 'asla panik yapmayın ve asla pes etmeyin' fikrinin bir tasviri olarak, bunu yenmek oldukça zordur."
deadline: "the exorcist ve the godfather gösterime girdi ve binalar etrafında kuyruklar oluştu, çoğunlukla sınırlı sayıda sinemada onları rezerve eden stüdyoları şaşırttı. jaws neden yaz gişe rekorları kıran filmlerin doğumu olarak anılıyor ve inanılmaz derecede kısa bir sürede akıl almaz miktarda para kazandırıyor?"
soderbergh: "bunu universal’a atfetmek gerek, ceplerinde bir roket olduğunu kabul edip bu geniş dağıtım stratejisini üç katına, dört katına çıkarıyorlar. eğer bu film yapımcısı tarafından yapılmış bu film değilse, işe yaramıyor. sadece işe yaramıyor. bunu herhangi bir filmle yapamazsınız. bu filmde bir araya gelen birçok farklı unsurun ve stüdyonun 'bu filmi gerçekten silahlandırmalıyız. çünkü %100 farkındalık ve %100 görme isteği var' demesinin bir sonucu.ve adam bir başyapıt yarattı. bu yüzden, her şeyi ona atıyoruz,' dedi. bu doğru karardı. elbette, işe yaradığında, herkes 'tamam, bunu da yapalım,' diyor. sorun şu ki, bunu başarmak için jaws gibi bir filme sahip olmanız gerekiyor."
deadline: "ayrıca insanların okyanusta yüzmek istemeyeceği kadar büyük bir fikir, tıpkı psycho filminin duşta insanları gerginleştirmesi gibi."
soderbergh: "pekala, senin dediğin gibi, bu çok büyük bir fikir. gerçekten çok büyük bir kanca ve romanla tanışan herkes bunu biliyordu. romanın bu kadar büyük olması fikrin ne kadar büyük olduğunun bir kanıtı, çünkü harika bir roman değil. sadece sizi okumaya devam ettiren devasa bir kancası var. bunlar nadirdir, günlük yaşamda yaşadığınız deneyimlere uygulanabilen yüksek konseptli korku filmleri. psycho bunlardan biriydi. bu da bir diğeri ve hepsinin suyla ilgili olması gerekip gerekmediğini bilmiyorum. ama bu, insanların kaldırımdan inmekten korkmasına neden olan bir korku filmi bulmakla eşdeğer veya günde birkaç kez yaptıkları ve artık bir miktar kaygı duymadan asla yapamayacakları bir şey. bunlara ulaşmak gerçekten zor — ve inanın bana, bunları ortaya çıkarmaya çalışan çok sayıda yazar var."
deadline: "jaws'tan sonra dino de laurentiis, yaratığın bir köpekbalığından daha büyük olduğu övünçünü dile getirerek 1977'de orca'yı yaptı. insanlar bunu gördü. spielberg'ün gişe rekorları kıran filminin devamı olarak star wars'a gitmeniz gerekirdi. o film , stüdyoları birkaç hafta sonu içinde ne kadar iş yapılabileceğini ayarlamaya zorlayan jaws tarafından kurulan altyapıya ne kadar borçluydu?"
soderbergh: "bu ikisinin tek kullanımlık plastikten başka bir şeye dönüşmesi için mevcut olması gereken bileşen harika bir hikaye anlatımıdır. ve böylece, iki yıl sonra, star wars bu iki ölçütü de karşılıyor ve bu yüzden jaws'ın yaptığı gibi patladı . ancak yılın en popüler filmlerinin aynı zamanda yılın en iyi filmleri olduğu düşünülebilecek bir dönemden bahsediyoruz. ve bunun bir süredir doğru olduğunu sanmıyorum."
deadline: "peki ya spielberg, çok genç yaşta güneşe nasıl bu kadar yakın uçtu? kanatları erimediği gibi, close encounters of the third kind (1977), e.t. the extra-terrestrial (1982) ve diğerleriyle de uçmaya devam etti. universal'daki kökenlerinin mütevazı olduğunu duydum: uni setinde kaçak yolcuydu, lew wasserman ve sid sheinberg için bir maskot gibi etrafta dolanıp dersleri sömürüyordu, sonra da onların en önemli keşfi olarak ortaya çıktı. mütevazı kökenlerinden, 50 yıl sonra hala konuştuğumuz bir filmde böylesine kabus gibi bir çekimden sağ kurtulmaya geçişi bize hakkında ne söylüyor?"
soderbergh: "bir şekilde ortaya çıkacak olan eşsiz bir yetenekti. durdurulamazdı. doğuştan bir filmciydi ve onunla etkileşime giren herkes bunu biliyordu. garip olan şey, tarihin en başarılı yönetmeni olmasına rağmen, hala hafife alındığını düşünüyorum. çok fazla şaşırtıcı malzeme üretti ve bazıları hak ettiği değeri görmüyor. çünkü çalışma biçiminde, yaptığı şeylerde ve işinden bahsetme biçiminde üretken ve gösterişsiz.başka bir filmci yapsaydı kariyerinin en iyileri olacak şeyler yaptı denilirdi. ama bunu o kadar sık yaptı ki hafife alındı. yani bildiğim kadarıyla ready player one (2018) filminde yaptıklarını kavrayabilen hiçbir filmci yok. bir grup yönetmeni bir araya getirdiğinizde, 'bunun nasıl mümkün olduğunu, o filmde ne yaptığını anlayamıyorum,' diyorlar. ve bu, [2017'deki the post'tan sonra ] arka arkaya yaptığı iki filmden sadece biri. bunlardan herhangi birini yapan başka biri olsaydı üç yıl yatalak olurdu."
soderbergh: "bu saçmalık. bunlardan biri başka bir film yönetmenini hastanelik ederdi.yani, onun kolaylığı ve dediğim gibi, gösterişsizliği nedeniyle, garip bir şekilde hala hafife alındığını düşünüyorum."
fragmanı önceki 2 filmin aynısı görünüyor; ama james cameron bu, ne yapıp edip uzun süresine rağmen gene salondan birçoğumuzu tavlamış olarak çıkaracak.
bir yaz blockbusterı ve jurassic park/world serisinin toplamda yedincisi, rebootjurassic world filmlerinin ise dördüncüsü olan rebirth, 18 günde dünya çapında neredeyse 650 milyon dolar gişe hasılatı elde etmeyi başardı. eleştirmenlerin desteğini alamayan ve çoğunlukla beğenilmeyen film, çevrimiçi film izlenen dijital platformların sinema salonları üzerindeki olumsuz etkisi de düşünüldüğünde en azından gişede iyi bir sonuç alıyor. izleyici cephesinde dinozorların beyazperdede nesilleri tükenmemiş görünüyor.
2024'te the hollywood reporter söyleşisinde efsanevi, usta yönetmen steven spielberg bu filmi tam da 90'ların başında yapma güdüsünden bahsediyor: "...yurt dışında da olmaya başlayan şey (*1989'da berlin duvarı'nın yıkılmasının ardından yurtdışındaki nefret) endişe vericiydi. bosna-hersek ve saraybosna'da yaşananlar ve “etnik temizlik“ tabiri benim için büyük bir motivasyon kaynağıydı."
17 aralık 1993 italyan la repubblica, silvia bizio röportajı spielberg: "bosna'da yaşananları durdurabilecek bir film olmadığını biliyorum; ama sabrımın tükendiği bir noktaya gelmiştim.sadece balkanlar'da yaşanan vahşete değil, neo-nazi gruplarının şiddetine de...filmi yayınlamak için bu yılın doğru zaman olduğunu hissettim. bu film biraz olsun farkındalık yaratabilir ve holokost aracılığıyla insanlara bugün dünya'da olup bitenlere dair bir metafor sunabilirse, iyi bir şey yapmış gibi hissedeceğim..."
2026 temmuz'unda vizyona girecek homeros'un odysseia destanı uyarlaması için (bkz: the odyssey) -ki çekimler şubat ayından bu yana hala devam ediyor- 1 yıl öncesinden abd'de imax 70mm biletleri satışa sunulup 1 saat içinde de tükendiği haberleri yapılıyor. ve biletler şimdi karaborsada 250 doların üstünde satışta. bu delilik. 2012'de the dark knight rises filminin de 6 ay öncesinden imax 70mm geceyarısı biletleri satışa açılmıştı. ama 1 yıl önceden sinema bileti satmak ve 1 saat içinde de tükenmesi mi?! bunu hiçbir şeyle kıyaslayamazsın.
james cameron'ın aralık 2025'ten itibaren vizyona girecek avatar 3 (bkz: avatar fire and ash) filmi gişede çok daha büyük iş yapacak belki; ama bugün hiçbir film yönetmeni christopher nolan'ınki gibi bir kitleye sahip değil. odysseia gibi bir proje başka a sınıf yönetmende olsaydı, değil 1 yıl önceden bilet satılmasını, vizyona girdiğinde bu çevrimiçi dijital platformlar çağında aynı oyuncu kadrosuna rağmen flop olması daha muhtemeldi. iş yapsa bile nolan kadar olamayacağını tahmin etmek için bir cam küreye gerek yok. nolan müridleri öyle böyle değil...
edit: The Odyssey için ABD'de 22 farklı konumda vizyona girmesine daha 1 yıl varken şimdiden 23.000'den fazla bilet satışı gerçekleşmiş durumda.
2025 filmi çizgi-roman dünyasına çok ama çok yakın bir superman yorumudur. sabahları tv'de yayınlanan çizgi-animasyon bir dizi bölümünü de andırıyor. peki çizgi-romanlarla haşır neşir olmayanlar için ne ifade edecek?! bu dünyaya yabancı olanlarımız kendilerini metainsanlar, kaiju, cep portalı, köpek krypto ve diğer 'süperler' falan derken istemsizce dudak bükerken bulabilirler.
bugün 1978 ve 1980'deki superman filmleri nostaljik sebeplerle görülmeyi hak etseler de, garip bir şekilde artık yavaş ve hantal kalıyorlar. akabinde gelen 2 devam filmi orijinal seride bir kötüye gidişti. bryan singer'ın superman returns'ü ise akıllarda tuhaf bir girişim olarak kaldı. zack snyder, christopher nolan'ın idari yapımcılığında man of steel (2013) ile karaktere inandırıcılık ve ciddiyet aşılamış, onu karton bir tip olmaktan kurtarıp daha ete-kemiğe büründürmüştü. henry cavill'ın endamı da buna çok yardımcı oluyordu. her ne kadar sonrasında işler sarpa sarsa da, james gunn'ın superman'ine mesafeli kalacakların bahanesi kesinlikle snyder'ın orijin filmi olacaktır.açıkçası ben de onlardan biriyim.
gunn'ın filmi bir köken hikayesi değil. filmin başında ekranda beliren yazılar hemen bir özet geçiyor, 3 yüzyıl önce şu oldu, 30 yıl önce bu oldu, 3 yıl önce şu, 3 dakika önce bu denilerek. Herşeyin nasıl başladığını ezbere bildiğimizden bu yeni Superman için böyle bir girizgah olumlu. david corenswet ise role yakışmış.clark kent olarak fazla göremiyoruz ama. bu filmdeki superman epey hırpalanıyor, feci dayak yiyor. daha başlar başlamaz ilk mağlubiyetini almış olduğunu, kanının aktığını görüyoruz.
james gunn tıpkı the suicide squad (2021) filminde yaptığı gibi abd ve politikalarına karşı eleştirel tavrıyla dikkat çekiyor superman'de de. bu sayede süper-kahraman filmlerini küçümseyenlere, hafife alanlara yanıldıklarını göstermekte kararlı. hatta güney amerika'da hayali ülke ve toplumlar ile adeta bir israil-filistin savaşı alegorisi yaratıyor, o kadar ki neredeyse netanyahu ile özdeşleştirilebilecek bir siyasi figür bile var. lex luthor ve elon musk benzerliği zaten malumun ilanı.
gunn, superman bir göçmen, diyerek de fitili ateşledi, filmde de net olarak vurgulanıyor. bu da make america great again! kitlesini daha filmi görmeden öfkelendirmeye yetti bile, gişede batmasını umuyorlar sırf bu yüzden.
sonuç olarak superman'in 2025'teki yolculuğu geek'leri epey memnun edecek, orası kesin. geri kalanımızı ise pek değil.ama gunn'ın politik tavrının hakkını teslim etmekte yarar var...
