kelimelerin kökeni

    2.
  1. hoş bir kelime daha: Sayenizde.

    Sâye Farsça "gölge" anlamına geliyor. "Bu işi sizin sayenizde yaptım" demek de sizin gölgenizde, himayenizde, desteğinizle yaptım anlamı taşıyor.
    20 ...
  2. 3.
  3. iki zıt kelime: güzel ve çirkin.

    çirkin farsçadan. çirk kir ve irin demek. çirk-în de kirli. buradan mecazen göze hoş gelmeyen olmuş.

    güzel ise has türkçe. bu ise gerçekten göz ile alâkalı. gözel yani güzel, göze hitap eden.

    hala anadolu da kullanılan bir kelimedir, gözel...

    edit: Çirkin kelimesinin Türkçesine geldiğimizde de tam karşılığı Eski Türkçe "yablak"tır. Orhun kitabelerinde "közi kaşı yablak..." ifadesi geçer.

    Edit 2: Yine de esas güzel ve çirkinliğin ruhlarımzdan vasıl olduğunu da belirtelim ki, bir anlam karmaşası olmasın...
    18 ...
  4. 10.
  5. Meczup kelimesi aklı melekesi yerinde olmayan anlamında kullanılsa da muhteşem bir kelime. Arapça, birine/bir şeye doğru çekilmiş kişi anlamına gelen meczup; cezbeye gelen anlamından türemiştir.

    pervane olmak, deyimi tam da bu kelimenin bir karşılığı olabilir..

    edit: bu minvalde, cazip kelimesi de aynı şekilde kökene karşılık geliyor...
    17 ...
  6. 5.
  7. Osmanlı son devrinde "sosyalizm"e karşılık olarak kullanılan kelime iştirâkiyye idi.

    burada kelimemiz, Arapça "ortaklık" anlamındaki iştirak kelimesinden geliyor...
    17 ...
  8. 12.
  9. berceste; farsça ber “üzere”, ceste “sıçramış” ile ber-ceste; “yukarı sıçramış, değeri yüksek” anlamına gelir.

    esas manada seçkin sözler için kullanılır. divan edebiyatı da kendi döneminde seçkin olarak kabul edildiği için, berceste beyitler namınca ifade edilmektedir.

    (bkz: berceste beyitler)
    16 ...
  10. 7.
  11. bazı kelimeler, türkçe'den çıkar sonra dönüşmüş olarak, aslına rücu eder.

    fransızcadan dilimize giren bergamot kelimesinin kökü yine türkçedeki “beg(bey) armudu”dur. türkçe kökenli isim, bir başka meyvenin adı olarak fransızcadan geri alınmıştır.

    not: beg kelimesi orhun yazıtlarında geçmektedir.
    14 ...
  12. 11.
  13. bugüne bir kelime kökeni bırakalım; kelimemiz, merdümgiriz...

    merdümgiriz kelimesi, farsça merdum “insan” ve girіz “kaçan” kelimelerinin izdivacından doğmuştur. insanlardan kaçan, çekinen, insanlar arasına karışmaktan, onlarla birlikte olmaktan hoşlanmayan kimse demektir.

    edit: asosyal kelimesine bir alternatif olarak asli manada kullanılabilir.
    19 ...
  14. 18.
  15. karantina, italyanca ‘quaranta’ yani kırk sözcüğünden geliyor. ortaçağ’da limana yanaşan gemilerdeki insanların hastalık riskine karşı kırk gün karaya çıkmaları yasaktı. sözcük anlamını buradan kazanmıştır.

    ek bilgi; Avrupa'daki veba salgınından gelen bir kelime olduğunu söyleyebiliriz.

    1347-1351 yılları (bkz: kara ölüm)
    10 ...
  16. 20.
  17. Türkçe'de "idol" Fransızca'daki 'idole' sözcüğü, yalancı tanrı, tapınılan kimse, manâsındadır. Eski Yunanca eídolon, 'είδολον" sözcüğünden alıntıdır. Yani bir tanrı icat etmeye gidiyor.

    idolüm var derken, dikkat ediniz.
    9 ...
  18. 1.
  19. misafir kelimesi köken itibariyle arapça üzerinden dilimize geçmiştir. misafir kelimesinin aslı müsafirdir. sefer eden, seyyah, yolcu anlamına gelmektedir.

    seferi olmak deyiminin de arapçadaki çoğunluk kullanımı olarak da değerlendirilebilir.

    bugün misafir kelimesi türkçe içerisinde seferi olmaktan ziyade konuk, ziyaretçi anlamıyla yerleştiğini söyleyebiliriz.

    eş anlamlı kullanımı için (bkz: konuk)
    9 ...
© 2025 uludağ sözlük