"Böylesine büyük
bir dehanın, nihayetinde din ve
milliyetçilik eksenine kaymasını onun
nevroz kişiliği ile açıklar. Dostoyevski bu tercihi ile insanlığın yeni
peygamberi olma şansını kendi
kendine engellemiştir"
Sigmund Freud
benim gözümde türk olan rus yazar. o dönemi anlattığı kitapların hepsini tek tek okudum, tek tek düşündüm. ve vardığım kanı şuydu: ruslar, bizlere çok benziyor. ölü evinde yaşanılan olaylar, fakirlik, toplumsal sınıf farkları ve adaletsizlikleri geçin, benim demek istediğim bu olaylara verilen tepkilerimiz o kadar çok benziyor ki! dostoyevski benim gözümde rus yayını yapan bir kanalın anchor-man rolündeki kişisidir.
"hiçbir insan belirli bir amacı olmadan ve bu amaç için çaba sarfetmeden yaşayamaz. eğer amaç ve umut bir kez kaybolursa, iç sıkıntısı o insanı genellikle bir canavara dönüştürür." dostoyevski, ölüler evinden anılar.
Yazarın 5-6 kitabını okumuş birisi olarak hakkında söyleyebileceğim tek şey insan ruhunu bu adamdan daha iyi anlatabilen bir yazar olmadığıdır. bu yazara yakın bir tat almayı isteyenler nikos kazancakis'in zorba adli kitabına baksınlar.
Machiavelli prens adlı eserinde siyasetin etik olmayan siyaset ahlakının iç yüzünü anlatmış ise dostoyevski de aynı şekil de insanın iç yüzünü eserlerinde anlatmıştır.
--spoiler--
şu kağıt karalayıcılar ne kadar yazsalar fakir adamı zavallığından kurtaramazlar. neden ? çünkü onlara göre böylelerinin içinde dışında ne varsa ortaya dökülmeli, varlıklarında tek bir gizli köşe kalmamalıdır!
geçen gün emelyan anlatmıştı. bir yerde onun için para toplamışlar. ama verilen her on kapeğe karşılık adamcağızı adeta resmi bir muayeneden geçirmişler. onlara sorsan on kapeklerini hiçbir karşılık beklemeden veriyorlar. oysaki hiç de öyle değil: bu parayı fakir bir adamı evire çevire seyretmek için ödediler. bu zamanda iyiliğin şekli de tuhaflaştı anacığım. hoş, belki her zaman böyleydi ya, kimbilir ?
--spoiler-- *
bir dolaba girip bir kaç gün çıkmamayı isteyecek kadar utanç, acıma ya da henüz icat edilmemiş duygular uyandıran yazar.
O bir tanrıdır. En çok kıskandığım adam. Çünkü o raskolnikov'u yargılayan adam. Herkes herkesi yargılar ama o kendi yarattığını yargıladı belki de kendini yargıladı.
türklere karşi derin bir menfî görüşü olan inanmış panslavcı. siyâsi yazılarıyla slavofillerin kaynaklarından biri olmuştur. ruslar öncülüğünde kurulacak çarigrad başkentli bir slav-hristiyan devleti hayâl etmekteydi. ha bana kalırsa kendisi avrupa'ya ve batılılara karşı daha menfîdir.
-spoiler--
Temmuz başlarında çok sıcak bir akşamüzeri, genç bir adam S... sokağındaki bir pansiyonda kiraladığı küçük odasından çıktı; ağır ve kararsız adımlarla K... köprüsüne yöneldi.
-spoiler--
Diye başlayan Suç ve Ceza isimli dünya klasiğinin yazarıdır.
Delikanlı , Karamozov kardeşler ve budala romanlarını okuduğum ve diğer kitaplarını okumadığım için kendimi şanssız saymama neden olan yazar . içimizde ki bizi ortaya çıkaran adam .
Zeki olduğu için utanan, Kumarbaz olduğu için yazan, yazmak için yaşamış deha olan rus edebiyatçıdır.
1821- ailenin ikinci çocuğu olarak 30 ekim'de moskova'da doğdu.
1831- kendisinden 1 yas buyuk agabeyi mikhail ile moskova'da okula başladılar.
1837- annesi vefat etti ve bunu takiben st petersburga başka bir okula gönderildiler.
1838- st.petersburg askeri mühendislik akademisine kabul edildi.
1839- babasi, köleleri tarafından chermashnya'da olduruldu.
1843- akademiden mezun oldu ve ardından honore de balzac'in eugenie grandet'sini Rusça'ya cevirdi.
1844- ilk eseri insancıklar üzerinde çalışmaya başladı.
1845- vissarion grigorievich belinsky adlı dönemin en ünlü eleştirmenleriyle arkadaşlık etmeye başladılar.
1846- insancıklar yayımlandı. ardından 2 ay sonra da the double ve mr. prokharchin yayimlandi. utopist sosyalist m. v. butashevich-petrashevsky ile tanıştı.
1846- gelecekteki karisi anna grigorievna snitkina dogdu. 30 ekim- petersburg.
1846-7- Çeşitli ateşli hastalıkla geçirdi ki bunlar ileride tanışacağı epilepsi'nin bir habercisi niteliğindedir.
1847-9- beyaz geceler, bir yufka yurekli,polzunkov gibi kisa oykuleri yayinlandi.
1848- the stranger woman, christmas and wedding ve eternal husband'i yazdi.
1849- netochka nezvanova'yi yayimladi ve ardindan politik suclar dolayisiyla idama mahkum edildi. infazindan once affedildi. sibirya'ya surgune yollandi.
1950-54- omsk-guney sibirya'da gecen sürgün yılları...
1853- periyodik sara nöbetlerinin başlangıcı
1854-59- semipalatinsk'de zorunlu askeri serviste cali$ti. ardindan 1857'de dul marya dmitrievna isaeva ile evlendi. 1859'da dogu rusya'da yerleşmek için izin aldılar. amcanın rüyası ve küçük kahramanı yazdı.
1860- Ölüler evinden anılar'in ilk kismi yayimlandi.
1861- abisi mikhail ile zaman dergisini cikarmaya basladilar. zaman dergisinde ezilmiş ve aşagilanmislar yayimlandi.
1862- ölüler evinden anılar'in 2. bolumu yayimlandi. bunu a nasty tale'in yayimlanmasi takip etti. iki eser de zaman dergisinde yayimlandi. birlikte caliştigi apollinaria polina suslova ile fransa, isvicre ve ingiltere gibi avrupa'nin 7 ulkesine ilk defa gitti.
1864- zaman dergisinin halefi olan epoch dergisinde yeraltından notlar'ı yayimladi. ilk karisi marya dmitrievna ve abisi mikhail'i kaybetti.
1865- epochun yayiminin durdurulmasiyla 5 yillik gazetecilik kariyeri sona erdi. bu arada polina suslova evlenme teklifini geri cevirdi.
1866- baş yapitlarindan olan suç ve ceza ve yayincisiyla olan anlaşmasi dolayisiyla cok kisa bir surede yazilan kumarbaz raflardaki yerini aldi.
1867- anna grigorievna snitkina ile evlendi. 4 yilligina avrupanin batisina gittiler. sirasiyla cenova,floransa, viyana, prag, dresden'de bulundular.
1868- budala yayimlandi.
1870- sonunda ebedi koca'yi yayimladi.
1871-72- st petersburg'a dondu ve ardindan başarili siyasi romani cinler'i yayimladi.
1873- the citizen adli haftalik muhafazakar bir dergide bir yazarin gunlugu diye makaleleri yayimlanmaya ba$ladi.
1874- bir kez daha tutuklandi. ama bu kez tutuklanma sebebi politik degil, sansur tuzugune aykirilikti.
1879-80- en guclu eseri karamazov kardeşler'i bitirdi.
1880- haziran'da moskova'da puşkin şenliklerinde puşkin ile ilgili unlu soylevini icra etti.
1881-28 ocak'ta st petersburg'da akciger kanamasi dolayisiyla hayatini kaybetti. 1 şubatta alexander nevsky mezarligina defnedildi.
Dostoyevski üniversite yıllarında, okulu bitirdikten sonraki yaşamında kaldığı evlerin tümü köşebaşındadır ve kiliseye yakın evlerdir.
Karamazov kardeşler kitabındaki (bkz: buyuk engizisyoncu) bölümü için bile, evet sırf bu bölümü için bile gelmiş geçmiş en büyük yazarlardan biri olma ünvanını hakeden yazar, güzel kişilik.
Tam hatırlamıyorum, bir yazarın bir sözü vardı, aşağı yukarı şöyleydi: 'iyi ki 40 yaşına kadar Dostoyevski okumamışım, yoksa kitap yazamadım.'
Dostoyevski okurken hep bu söz gelir aklıma. Öyle yazma yeteneği ya da isteği olan biri değilim. Ama yazmak isteseydim şayet, Dostoyevski okuduktan sonra en ufak özgüvenim, şevkim, hevesim kalmazdı.
Gelelim büyük engizisyoncu'ya. Bu nasıl bir hayal gücüdür dedirtiyor insana kitabın özellikle bu bölümü.
Hayal gücünü geçtim, bu nasıl bir felsefi görüştür. Bir insan bu kadar ince düşünüp bunu yazıya nasıl dökebilir?
Özellikle bu bölümü okurken Dostoyevski'ye olan saygım kat kat arttı. Çok önemli bir adam, çok önemli bir yazar.
Suç ve ceza'ya, budala'ya girmiyorum bile.
Dostoyevski okumayan adam eksiktir, eksik kalacaktır.
Hazır gelmişken, büyük engizisyoncu'dan bir bölüm paylaşayım:
"başıboş kaldıkça hemen tapınacağı bir tanrı bulmak insanoğlunun en büyük kaygısıdır. Ama önünde dize gelecekleri tanrının değerinin su katılmadık cinsten olmasını da muhakkak isterler, tanrının büyüklüğünü herkes kabul etmiş olmalı... Çünkü bu zavallı yaratıkların tasası yalnız senin benim için tapınacağımız bir tanrı bulmak değil, herkesin ve ille hep birlikte, imanla baş tacı edecekleri birini bulmaktır. işte bu ortaklaşa tapınma ihtiyacı hem tek tek, hem toplu olarak bütün insanların ta ilk yüzyıllardan beri başlıca ıstırap konusu olmuştur.
(...)
Dedim ya sana, zavallı bir yaratık olan insanoğlunun baş derdi, kendilerine doğuştan bağışlanan özgürlükten sıyrılıp bunu bir an önce başkalarına devredebilmektir. Özgürlüklerini, vicdanlarını huzura kavuşturana pekala teslim edebilirler. "
"Anı tatlı da acı da olsa her zaman ıstırap verir insana. Belki başkası öyle değildir, ben duyarım bu ıstırabı. Ama tatlıdır bu ıstırap. Kalp acı çekmeye, ezilmeye, sıkışmaya, kederlenmeye başladığında anılar onu, gündüzün sıcağında kavrulmuş cılız, zavallı bir çiçeği akşam serinliğinde çiy tanelerinin canlandırdığı gibi canlandırır."
yeraltından notlar kitabı ile insan psikolojisini ne kadar iyi analiz edebildiğini göstermiş ve edebiyata noktayı koymuş büyük deha. ondan sonra gelenlerin, en iyilerin bile, onun kadar sarsıcı bir etki yapamaması dehasının ve edebi gücünün ne kadar ulaşılmaz olduğuna bir kanıttır. şu dünyaya iyi ki gelmiş diyebileceğim üç beş insandan biri.
