güney azerbaycan

iran'ın önemli bir bölümünü kapsayan bölgeye denir. anadillerine göre eyalet eyalet irdelersek:

doğu azerbaycan eyaleti: tebriz merkezli iran'ın en büyük eyaletlerinden birisidir. 3,7 milyon nüfusu vardır. nüfusu tamamen azerbaycan türklerinden oluşur. tebriz bütün azerbaycan'ın kültürel başkenti sayılır. türk milliyetçiliği eyalet çapında çok yaygındır.

http://upload.wikimedia.o...rqi_Azerbaycan_ostani.png

batı azerbaycan eyaleti: urmiye merkezli iran'ın kuzeybatısında bulunan eyalettir. ismi batı azerbaycan olmasına rağmen önemli sayıda kürt nüfusu vardır. özellikle eyaletin güneyi ve kısmen batısında ciddi bir kürt nüfusu bulunmaktadır. eyalette yaşayan kürtler genel olarak türkiye kürtleri gibi kurmanç olup sünni'dir. terör örgütü pkk'nın kutsadığı mahabad cumhuriyeti bu eyalet sınırları içerisinde bulunmaktadır. bu yüzden mahabad'ın çevresi ve urmiye'de türkler kürtler tarafından defalarca katliama uğramıştır:

(bkz: kürtlerin azeri türklerine yaptığı sulduz katliamı)

eyaletteki türklerin büyük çoğunluğu şii azerbaycan türkleri olup önemli sayıda sünni küresinliler ve karapapaklarda bulunur. batı azerbaycan eyaletinin toplam nüfusu 3 milyon olmak üzere %78'i türk, %21'i kürt'tür. kürtler ve türklerin yaşadığı ve yoğun olduğu yerler aşağıdaki gibidir:

http://upload.wikimedia.o...z/a/ab/WestAzEthnics2.jpg

erdebil eyaleti: erdebil şehri başkent olmak üzere 1,2 milyon kişi yaşamaktadır. hemen hemen tamamı azerbaycan türklerinden oluşur. çok az sayıda taliş bulunur. safevilerin tarihe çıkış noktası olduğu için önemli bir geçmişi vardır.

görsel

zencan eyaleti: azerbaycan türklerinin çok yoğun olduğu bir diğer eyalettir. çok az sayıda fars ve tat bulunur. toplam nüfusu yaklaşık olarak 1 milyondur.

görsel

kazvin eyaleti: safevilerin 50 sene boyunca başkentliğini yapana kazvin şehrini içerisinde bulunduran eyalettir. eskiden zencan eyaletine bağlıyken sonradan kurulmuştur. toplam nüfusu 1,2 milyondur. etnik açıdan yarısı azerbaycan türkleri, diğer yarısı farisiler ve tatlardan oluşur. etnik nüfus oldukça karışıktır. fakat genel olarak azerbaycan türkleri eyaletin batısında, irani topluluklar doğusunda toplanır.

görsel

hamedan eyaleti: başkenti hamedan olan 1,7 milyon kişinin yaşadığı eyalettir. yaklaşık olarak 1 milyon kadarı türk geri kalanları lur, farisi ve kürt'tür. eyalete bağlı 9 şehristan'dan 5 tanesi (bahar, esadabad, famenin, kabudrahang ve razan) %80'den fazla azerbaycan türklerinin bulunduğu yerlerdir*. hamedan şehristanının şara bahşı aynı şekilde azerbaycan türklerinden oluşurur. eyaletin merkezi hamedan şehrinin %35 kadarı azerbaycan türkü kalanı irani halklardandır. fakat merkez bahşına bağlı curekan şehri tamamen türklerden oluşur. aynı şekilde yuserkan şehristanında da azerbaycan türkleri yarıya yakını oluşturur. malayer şehristanında da %20 civarında azerbaycan türkleri bulunmaktadır.

görsel

gilan eyaleti: gilakilerin büyük çoğunluğu oluşturduğu eyaletin nüfusu 2,4 milyondur. bunun 200 bin kadarı azerbaycan türklerini teşkil eder. türkler eyaletin kuzeyinde yaşar. azerbaycan sınırındaki astara ve kuzeyde önemli bir kıyı şehri olan bandar anzali şehristanları* azerbaycan türklerinin çoğunluk teşkil ettiği yerlerdir.

görsel

kürdistan eyaleti: 1,4 milyon nüfuslu eyaletin yaklaşık olarak 200 bin kadarı azerbaycan türklerinden oluşur. 10 şehristanından ikisi (gorve ve bicar) türklerin çoğunluk olduğu yerlerdir. eyaletin büyük çoğunluğunu şii soran kürtlerinden oluşur.

görsel

kirmanşah eyaleti: önemli bir kürt şehri olan kirmanşah şehrinden ismini alan eyaletin 2 milyon nüfusu vardır. 14 şehristanında sadece sungur şehristanında türkler çoğunluktadır. sungur şehristanı ve çevresinde yaşayan 50 bin'den fazla azerbaycan türkü bulunmaktadır. isminden belli olduğu şekilde türklerin şehri olan sungur zamanında önemli bir kızılbaş şehriydi ve safevi hanedanlığına çok sadıktılar.

http://upload.wikimedia.o...dia/az/b/b1/Kirmansah.jpg

merkezi eyaleti: iran islami devriminin lideri humeyni'nin doğduğu eyalettir. toplam nüfusu 1,3 milyon olup bunun 250 bin kadarını azerbaycan türkleri oluşturur. 12 şehristanından dördü (zerandiye, save, komican ve hondab) azerbaycan türklerinin çoğunluk olduğu yerlerdir. bu eyalette halaç türkleri bulunur.

görsel

kum eyaleti: şiiler için en önemli eyaletlerden birisidir. nüfusu 1.150.000 olup bunun 1.080.000 kadarı eyaletin merkezi ve ülkenin 4. büyük şehri olan kum şehrinde bulunur. sanayisi çok gelişmiş ildir ve sürekli göç alır. bu eyaletin nüfusunun çeyreğini türkler oluşturur. tek şehristanının ismi de aynı şekilde kum'dur. bu eyaletin 5 bahşından ikisi(selefçegan ve halacistan) bahşları tamamen halaç türklerinden ibarettir. kum şehrininde çeyreğinin türklerden olduğunu düşünürsek bu eyalette 300 bine yakın türk bulunur.

görsel

bu eyaletlerdeki 11 milyon azerbaycan türkünün yanına tahran ve elbruz eyaletinde yaşayan 5 milyon eklenince 16 milyon azerbaycan türkçesi anadili olan azerbaycan türkü bulabiliriz. resmi rakamlar bunu yazar. bunun yanında istafan, tahran, erak, kum, meşhed ve kerec gibi şehirlerde anadili azerbaycan türkçesi olamayan azerbaycanlıları eklersek bu nüfus toplamda 20 milyon olur. 2,5 milyon türkmen, 2 milyon kaşgay ve diğer türkler bu rakama eklenince iran'da 25 milyondan fazla türk olduğu ortaya çıkar.

iran türkleri:

http://upload.wikimedia.o...Turkic_people_in_Iran.jpg

http://upload.wikimedia.o...ing_to_a_poll_in_2010.PNG

bir türkçü olarak gamoh'un verdiği rakamların abartı olduğunu düşünüyorum. yarın güney azerbaycan kurulsa nüfusu 12 milyondan fazla olmayacaktır. elbruz ve tahran gibi iranın merkezi olan eyaletleri iran'dan koparmak imkansız olduğuna göre kurulsa bile nüfusunun yarısını ülke dışında bırakacak bir ülke olacaktır. eğer azerbaycan kaynaklarının söylediği gibi elbruz eyaletinin büyük kısmı asimile olan ve olmayan türkler tarafından oluşturuluyorsa bu nüfusa 2 milyon kişi daha eklenebilir. işin daha kötüsü erdebil, tebriz ve urmiye hattının aşağısındaki azerbaycan türkleri, kaşgayların tamamı ve türkmenlerin büyük bölümü gün geçtikçe asimile olmaktadır. kürtler, beluciler ve lurlular gibi irani milletler devlet tarafından desteklenip dillerini ve kültürlerini yaşatırken 25 milyon türk'ün 15 milyonu asimilasyon ile karşı karşıyadır. ayrıca devlet tarafından tebriz ve urmiye gibi büyük türk şehirlerine kürtler, persler ve talışlar yerleştirilmektedir. bu yüzden durum oldukça kritiktir.

not: alıntı değil el emeği göz nurudur. iran nüfus verileri başta olmak üzere birçok kaynaktan faydalanılmıştır.