mimarısı başlıca incelenmesi gereken bir konudur. kendine has özellikleri olan evleriyle meşhurdur. yapıların ana malzemesi kalker taşıdır. bunun nedeni kalker taşının kolay işlenebilmesidir.
mhp nin teşkilatı olan haylide aktif olan ilçe, ağırlıklı olarak araplar ve kürtler yaşar az sayıdadad süryani vardır, araplar estelde kürtler ve süryaniler midyatta yaşarlar araplar kürtleri kürtlerde arapları sevmez biz türklerde arada kaynarız, 2008 de arap öğrencilerle kürt öğrencilerin kavasını polis güçlükle önlemişti.
Geçen yaz gidip görme fırsatı bulduğum, Anadolu'nun kıymetlerinden biridir.
insanları birbirlerini sevmez ama bir arada yaşamanın yöntemini "azami umursama" olarak bulmuşlardır. Nüfusun en önemli iki kesimi Araplar ve Kürtler birbirlerini sevmez, Süryaniler zaten içe kapanık ya da kapatılmış, Türkler memur sınıfı dışında yok,olanlarda iş güç peşinde.
Biraz gözlem yapınca atfedilen medeniyetlerin kesişimi etiketinin doğru ama düşündüğümüz gibi romantik ve ütopik olmadığını; insanların toplu yaşamanın sırrını "sevgi" ile değil "duygusuzluk" ile bulduğunu fark ediyorsunuz.
Eski evleri, kiliseleri, gümüş işçilikleri, uzak çevresinde Nusaybin'e bağlı Beyaz Su görülmeli; Süryani şarapları ve 50 derecelik sıcaklık tadılmalıdır ama herkesin kol kola "Hayat sevince güzel" dansı yaptığı düşüncesinden uzak durulmalıdır.
Çok bir esprisi olmayan ilçe. Gezecek pek bir tarafı yok. Tarih ve kültür var evet ama bunu okuyarak ya da izleyerek de edinmek mümkün. Ziyaret etmeye pek de gerek yok.
