kybele tanrıları doğuran ana tanrıça'dır.
yunan mitolojisindeki karşılığı rhea'dır, ki rhea zeus'u doğuran ana tanrıçadır, kronos'un karısıdır. esasen kybele matrikyal dönemde ana tanrıça olduğu için kronos'u da kendisine sevgili olarak güneşten ve buhardan yaratmıştır. https://galeri.uludagsozluk.com/r/2024167/+
kybele ve kronos'un ilişkisinden de zeus, hades, poseidon ve hera dünyaya gelmiştir...
lakin matrikyal dönemden, patrikyal döneme geçilince kybele'nin yerini zeus almış, bu kez ana tanrıça figürü olan kybele, ay tanrıçasına dönüşmüş ve kimi zaman yunan'da artemis, roma'da ise diana ile özdeşleşmiştir... https://galeri.uludagsozluk.com/r/2024168/+
ana tanrıça kybele anadoluludur.
diğer kültürlerde farklı isimlerle de anılır.
hititler kybele'ye kubaba demişlerdir. lidyalılarda kuvava olarak geçer.
friglerde ise kubele, kubebe yahut kubeleya ama bu isimlerin başına onun ana tanrıça olduğunu belirten "mater" sıfatı konulur. olarak bilinir.
pontuslular kybele'ye ma derler, ermenilerde anaitis olarak bilinir.
arapların en büyük tanrıçası hubel, kybele'dir. en önemli arap tapınağı olan kabe-kıble de kybele'den türemiştir.
kybele'nin tapılma merkezleri anadolu'daki üç dağdır.
1-ida(kaz) dağları.
2-spil dağı
3-murat dağı(dindymos).
ana tanrıça'nın kenti ise bugün sivrihisar yakınlarındaki pessinus'tur.
ana tanrıça kybele'ye saygı gösteren bergama kralları mö 2. yy'da pessinus kentinde büyük bir kybele tapınağı inşa etmişler ve burası ana tanrıça kybele için bir hac merkezine dönüşmüştür.
bergamalılardan başka efes ve tüm iyonya şehirleri ve truva da bu pessinus şehrini kutsal sayarlardı.
kybele doğa ve bereket ile eş anlamlıdır.
doğanın uyanışını, bereketi, toprağı, verimliliği sağlayan ana tanrıçadır.
yeryüzü sürülüp ekilmese de hem bitkiler, hem hayvanlar bakımından verimlidir. kybele de yeryüzünün tarımsız, işlenmemiş verimliliğini simgeler.
yeryüzü ilkbaharda kızdır, sonra güneşten gebe kalır, yazın ve sonbaharda da doğurur ve ana olur.
bundan dolayı kybele aynı zamanda ay tanrıçasıdır.
hilal biçimindeki ay genç kızlığını, doluna kadınlık ve gebeliğini, daha sonra küçülen ay da analığını simgeler...
kybele'nin sevgilisi ise attis'tir.
kybele, tamamen kendisine sadık kalması şartıyla attis ile sevgili olur.
lakin attis, sangarid adlı peri kızına aşık olur ve onunla evlenir.
bunu öğrenen kybele çok öfkelenir ve düğünü basar.
düğünde attis'e görünür, attis yaptığından pişman olur ve erkeklik organını keser, attis'in erkeklik organı yere düşer, kanları toprağa karışır ve burada menekşeler ortaya çıkar.
kybele ise bu duruma üzülür ve attis'i bir çam ağacına çevirir. https://galeri.uludagsozluk.com/r/2024176/+
bu rivayet anadolu'da bir kybele kültü'nün başlamasına sebep olur.
her ilkbaharda bu bir gelenek haline gelir.
kybele tapınaklarında rahipler her yıl ilkbaharda ayinler yaparlar, bu ayinlerde kendilerini keserler, ayinleri izleyen bazı erkekler de bundan çok etkilenir erkeklik organlarını keserlermiş.
bu ritüelden sonra da erkeklik organını feda eden kişi kybele tapınağına rahip adayı olarak kabul edilirmiş.
daha sonra patrikyal dönemde bu kybele kültü terk edilmiş, erkeklik organı komple kesilmek yerine ucundaki deri kesilerek kybele'ye ve doğanın uyanışına saygıda bulunulmaya başlamış. günümüzde bazı toplumlar "sünnet" adı altında bu geleneği halen sürdürmekteler.
kybele kültü'ndeki attis, sümerlerde temmuz olarak karşımıza çıkar.
attis'in her yıl ölümü ve dirilmesi bitkilerin ve tarımın her yıl canlanmasını simgeler.
attis anadolu'dan suriye'ye geçince adı "efendimiz" anlamına gelen adon'a dönüşmüştür.
suriye'de her yıl kışa doğru adon'u bir yaban domuzu öldürürdü, bundan dolayı sami kültüründe domuz eti lanetli sayılmıştır.
tevrat ve zebur'da tek tanrı adonai olarak ifade edilir.
adonai, yunanlar tarafından adonis olarak adlandırılır.
anadolu'nun bu ana tanrıçası yukarıda da belirttiğimiz üzre yunan ve roma kültürlerinde de çok önemlidir.
lakin bunlar patrikyal döneme geçip, matrikyal tanrıları ikincil saydıklarından ötürü zeus'u doğurmuş olmasına rağmen kybele panteon'a dahil edilmemiştir.
ne var ki kybele'nin ve matrikyal toplum döneminin etkileri patrikyal dönemde de devam etmiş, kybele bu dönemde isim değiştirip artemis adını alsa da ana tanrıça olmaya ve zeus'tan daha fazla değer görmeye devam etmiştir.
bunun en güzel örneği efes'teki artemis tapınağıdır. efes artemis'i, zeus'un kızı olan artemis'ten farklı görülür, efes'in artemisi kybele'dir.
efes artemis'i patrikyal dönemin babası zeus'u her zaman gölgede bırakmıştır.
efes'teki artemis tapınağı, olympia'daki zeus tapınağını ve delphi'deki apollon tapınaklarından daha önemliydi ve her zaman daha çok ziyaretçisi olurdu. https://galeri.uludagsozluk.com/r/2024632/+
kybele'ye, artemis'e ev sahipliği yapan efes antik dünyanın en önemli tapınma/din merkeziydi.
efes'teki kybele/artemis dini dünyanın ilk kitlesel dinidir. efes'teki ana tanrıça dini daha sonra romalıların hristiyanlığı kabulü ile meryem ana ile özdeşleşmiş, efes yakınlarında bir meryem ana mevkisi oluşturulmuş ve antik çağlardan beri ana tanrıçaya inanan insanların hac yeri olan efes, bundan böyle hristiyanların hac merkezi haline gelip bir din kenti olmak özelliğini günümüze kadar sürdürmüştür. https://galeri.uludagsozluk.com/r/2024633/+
not: meryem ana-maryanna-mary isimlerinin kaynağı da kybele'dir. kybele ana tanrıça, ana kraliçe anlamına gelen mirin sıfatıyla da ifade edilir, mirin-mary-maryanna-meryem...
aynı şekilde denizin karşı tarafında da ana tanrıça'nın atina'da pek çok taraftarı ve tapınanı vardır.
mö 430'da atina'da bir kybele rahibi öldürülmüş, ardından da veba salgını başlamıştı, ana tanrıça'ya tapınanlar rahibin öldürülmesinin kybele'yi kızdırdığını, o'nun da kenti cezalandırdığına inanmaya başladılar. bunun için atina'da metroum tapınağı (ana mater) inşa edildi.
bu da tapınağın zeus tapınağı olduğu kadar aynı zamanda ana kybele'ye adanmış olduğunu gösterir.
yani her ne kadar matrikyal dönemden, patrikyal döneme geçilse de kybele önemini her zaman korumuştur.
yine roma döneminde kartaca savaşları sırasında zor durumda kalan romalılar, sybil kahinlerinin tavsiyesi ile pessinus'taki ana tanrıçayı sembolize eden ve bir göktaşı olan kybele taşı'nın roma'ya getirilmesine karar verildi.
pessinus'taki kybele'yi sembolize eden büyük taş bir roma taburu tarafından roma'ya getirildi ve palatinus tepesindeki zafer tapınağı'na konuldu. https://galeri.uludagsozluk.com/r/2024172/+
not: roma'daki bu kybele tapınağı (temple of magna mater) ms 394 yılında hristiyanlık dışı tapınakları yıktıran imparator theodosius'un emri ile yok edilmiştir.
pek çok kültürde pek çok mitolojide ana tanrıça olan kybele, türk kültüründe ve türk mitolojisinde de sibel olarak yer almıştır.
sibel, Türk mitolojisinde bereketi ve bolluğu simgeleyen bir tanrıçadır. bazı yerlerde de "cembil" yahut "çembil hanım" olarak da bilinir.
çembil, köroğlu destanında köroğlu'nun annesidir. yine aynı destandaki çamlıbel ismi çembil hanım'dan gelmektedir.
kybele eski dünyadaki pek çok toplumu ve çok geniş bir coğrafyayı etkilemiş en büyük ana tanrıçadır.
hakkındaki pek çok mit vardır, bu mitler her kültüre göre değişkenlik gösterir.
Phrygia'nın büyük tanrıçası. "Ana Tanrıça" ya da "Büyük Ana" diye anılırdı. Gücü doğayı kapsıyor ve doğanın bitki üretme kudretini simgeliyordu. Dağ ve ormanlarda vahşi hayvanların arasında yaşardı. Küçük Asya'da ibadet edilirken, önce Grek dünyasına, sonra da Roma'ya yayıldı.
Azra Erhat, mitolojide hiçbir tanrının onun kadar türlü isimlerle anılmadığını yazar.Buna göre, Kültepe tabletlerinde adına Kubaba olarak rastlanmıştır. Lydia'da Kybebe, Phrygia'da Kybele, Hitit Kaynaklarında ise Hepat'tır. Komana Pontika (Tokat bölgesinde Gümenek) ve Kayseri yöresindeki Komana Kapadokkika (Kemer) kentlerinde Ma olarak anılırdı. Sümer'de Marienna, Hitit'te Arinna, Mısır'da isis, Syria'da Lat, Girit'te Rhea, Efes'te Artemis, italya'da Nemi bölgesinde Venüs olmuştur.
Kybele, rol oynadığı tek efsanede Attis (Ya da Attes) adlı bir gence aşıktır. Pessinus kralının kızıyla (kimi kaynaklarda kral Midas'ın kızıdır) evlenmek üzereyken çıldırttığı Attis'in kendisini hadım etmesini sağlar. Attis'in testislerinden akan kanın suladığı topraktan bitkiler fışkırır, kendisi ise bir çam ağacına dönüşür.
Anadolu'nun doğa tanrıçasının Phrygia'daki karşılığı olduğu için ilk zamanlar yontulmamış bir taş parçası şeklinde tasavvur ediliyordu. Başlıca tapınakları ida, Spylos (Spil Dağı), Kyzikos (Erdek), Sardeis'deydi.
Kültü özellikle Trakya ve Yunanistan'ın geri kalmış bölgelerinde yayıldı. Girit'in ana tanrıçası Rheia ile özdeşleştirilmiştir. Yunanlılar bu kültün barbar uygulamalarını pek benimsemedi. Romalılar M.Ö. 204'te tanrıçayı simgeleyen göktaşını başkentlerine götürerek Kybele'yi resmen kabul etmiş oldular. imparatorluk döneminde Kybele'nin din öğretisi belirgenleşti ve Maia, Ops ve ceres ile bir tutularak daha da Romalılaşan Kybele barbar bir tanrı olarak oynadığı rolü korudu. Yeryüzünün, gökle ve denizlerin hakimi, bir yeraltı tanrısı ve madencilerin koruyucusu olarak insanların kaderini tayin eder ve ruhları kötülük eğiliminden uzak tutardı. Kybele dininin papazları olan gallicuslar küpe ve gerdanlık takan kadın kılığındaki hadımlardı. Ayinleri de Phrygia flütü, zil ve davul eşliğinde yapılan danslar biçimindeydi ve katılanların coşup bedenlerinin bir yerini sakatlamalarıyla sona ererdi.
antik çağ'da din sömürüsü çerçevesinde, kendisine atfedilen bir silületin içerisinde barındırdığı gizemli mekaniksel dizayn vasıtası ile, gögüslerinden süt çıkararak bereketi simgelemesi, insanların dehşete kapılmasını sağlayan bir kült idi.
Bülent Ersoy'un çoğu sahne kostümünü de tasarlayan Canan Sarıkaya'nın Bağdat Caddesi'nde bulunan gelinlikçisidir.
Evlilik hazırlığında olan genç kızlarımıza tavsiye edilir.
antalya kaş'ta yer alan bar. çok nezih ve cool bir havası vardır. geçtiğimiz sezon köprü altı rock bar olan isim ve formatından tamamen uzaklaşmış; daha ağır ve hafif bir mekan haline gelmiştir bu sezonki sahip değişikliğinden sonra.
çok güzel şeyler çalıyorlardı. dün gece dinleme fırsatım oldu ve beğendim. üç istek parça yaptım, birini çaldılar.
anadolu'da binlerce yıl hüküm sürmüş ve toplum yaşamını düzenlemiş külttür.
10.000 yıl önceki insan, üzerinde yaşadığı toprağı tanımaya başlayınca, zaman içerisinde toprağa şekil vermeyi öğrenir ve topraktan ürün almaya başlar. Bu şekilde toprak, insan için artık bir başka anlam kazanır. Üzerinde yaşadığı bu toprağa farklı bir saygı duymaya başlar. Bir verip, topraktan bin almaktadır. Bundan sonra artık toprak insanın gözünde doğurgandır, besleyicidir, âdeta sonsuz sürekliliğin ifadesidir. Bu özellikleri ile toprağı üretken ve doğurgan olan kadına benzetir ve onu "Toprak Ana" yani "Ana Tanrıça" adıyla ifade etmeye başlar.
O dönemde bir erkek, kadının gebe kalmasında kendisinin ne gibi bir rolü olduğunun farkında değildir. Bu nedenle kadın ve erkek arasında zamanla bir farklılık gelişir. Erkek kendini kadının yanında vasıfsız hissetmeye başlar. Çünkü kadın yavaş yavaş karnı şişerek, göğüsleri büyüyerek kendi kendine doğurmakta ve nesillerinin devamını sağlamaktadır. Kadınların bu doğurganlık hâlini yüzlerce yıl olağanüstü bir hayranlıkla izleyen erkekler, tıpkı üzerinde yaşadıkları toprak gibi doğurmakta ve beslemekte olan kadınlara sonsuz bir saygı duymaya başladılar. Ve kadınları, kendilerini besleyen toprakla özdeşleştirdiler. Bu nedenle yeryüzünde ilk olarak toprakla benzeşleştirilen kadın, tapılmaya uygun bulundu ve bu şekilde "Ana Tanrıça" inancı ortaya çıktı.
Hititlerde olduğu gibi Frigler'de de Ana Tanrıça kültüne tapılır. Friglerde Ana tanrıçanın sembolü "Ay"dır. Ay'la ilişkili tüm ilkel inançların temeli Ay'ın ve oluşum sürecindeki kadın yumurtasının periyodik değişimlerinin eş görüntüler olduğu düşüncesidir. Ay sembolizmini belirleyen, Ay'ın şu üç temel özelliğidir.
1-Ay Güneşten kendisine gelen ışığı yansıtır.
2-Değişik biçimler aldığı, evreler geçirir.
3-Kadınlarda ve hayvanların üremesinde olduğu kadar, bitki, havyan ve insanların yaşamında belirleyici bir rolü vardır.
Ay evrelerinin adet dönemini ve kadının üç çağını hatırlatması nedeni ile (hilal bakireyi, dolunay olgunluğa ulaşmış kadını, son dördü bilge kadını simgeler) mitolojide ve tanrıçanın simgeleri arasında özel bir yer edinmiştir. Dolunaylı gece tüm gecelerin en dişil olanıdır.
Friglerde Kybele'nin anma günü 21 Mart'tır. Gün dönümüdür. Frigler'in 21 Mart'ı seçmelerinin sebebi ise gece gündüz eşitliğidir. Baharın başlangıcı; yani yeni yılın başlangıcıdır. ilkbahar tanrısı Tammuz'un (Temmuz ayının adı buradan gelir) doğum günüdür. Bu tarihten sonra artık toprak yeniden uyanmaya ve ürünlerini vermeye hazırdır. Ayrıca;
Çanak çömleğin kullanılmaya başlandığı erken neolitik cağından itibaren yani günümüzden 9000 yıl önce ana tanrıça düşünce ve inancının hemen har şeye hakım olduğu anlaşılmaktadır. insanları, hayvanların ve bitkilerin yani tüm doğanın en büyük yaratıcı gücü olan ana tanrıçayı betimleyen figürlerden tapınakların, konutların ve kült merkezlerinin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Tanrıça heykelleri yapıldığı çağa adını veren materyal açısından ve şekil olarak az da olsa farklılık göstermişse de, genelde iri kalçalı, iri göğüslü bereketli ve doğurgan kadın figürü etkili olmuştur. Tanrıça uzanırken, tahtında otururken ya da ayakta dururken betimlenmiştir. Ayrıca çoğunlukla tahtının iki yanında leopar figürü bulunur.
Görüldüğü üzere, ilk çağ insanının mükemmel gözlem ve yorum gücü sayesinde kadın yaşamın merkezi sayılmış ve tapınılmaya layık görülmüştür. Bu inanç sistemi, bu anaerkil toplum yapısı Anadolu'da yaşayan neredeyse her toplumu etkilemiştir. ismi ve kısmen şekli farklılaşsa da, temel özellikleri aynı kalan Ana Tanrıça, her zaman en üst seviyede tutulmuştur. Hititlerde Hepat, Lidya ve Frigya'da Kibele, Sümerlerde inanna, Mısır'da isis, Efes'te Artemis... Mitolojide hiçbir tanrı Ana Tanrıça kadar çeşitli adlarla adlandırılmamıştır.
doğurgandır fakat bakiredir, kadındır ancak yol gösterir ve erkek tanrılardan önce kadınlara tapıldığının kanıtıdır. kendisi eski çağlarda büyük ve şişman olarak betimlenirken diğer yazar arkadaşlarında yazdığı gibi diğer dinlerde de görülmektedir. ana tanrıça modeli dinlere ve zamana göre şekil değiştirmiştir. ilk başlarda şişman olarak betimlenen anatanrıça * zamanla günümüzdeki gibi uzun boylu ince ve zarif bir bayan modeline dönmüştür.
dip not: kybele yunan mitinde gia olarak geçmemişdir. kybele zaman içinde artemis'e dönüşmüştür.
bu isimde bir intenet kafe görülmüşlüğü de var gaziosmanpaşa- üç şehitler civarında.
yurdum insanının tanımlanamayan fantazi dünyası herhalde. ya da öyle bir şey.
grek mitolojisinde rhea diye geçer, ana tanrıçadır. kocası kronos psikopattır; kybele'den olan çocuklarından birinin onu öldürerek iktidarını sona erdireceği fobisine sahiptir ve bütün çocuklarını doğar doğmaz öldürmektedir. (yiyordu sanırım, ya da dağın yamacına bırakıyordu)
en sonunda bu manyaklığı çocuğu zeus kehanette göründüğü gibi sona erdirir. babası kronos'un çükünü (iktidar) keser ve tanrılar tanrısı olur. kronos'un çükü suya düşer ve afrodit oluşur. sonuç olarak zeus kaos dönemini sona erdirir ve dünya'yı şimdiki haline getirir. bu da greklerin yaradılış destanıdır.
sonraki dönemlerde kybele bereket, doğum v.s tanrıçası olarak geçmektedir. her temmuz ayında bir genç çocuk doğar (temmuzluk => damızlık) ve kybele ile ilişkiye girer. sonra da bir domuz tarafından öldürülür. hatta cevat şakir in yazdığı kadarıyla sami dinlerdeki domuz düşmanlığının temeli burada yatmaktadır.
izmirin tek rock baridir.icinde carsamba,cuma,cumartesi geceleri sabaha kadar muzik yapan sahane adamlar var.billie jean'in en guzel coveri burada dinlenir.*
