Ota boka yorum yapabilen türk insanidir. Paramız bitip penguen alamadığımız zaman bu insanlara sorun türkiyenin ekonomik geleceği ne olacak size yaptığı yorumlarla gülmekten ölebilirsiniz tehlikesi var dikkat edin.
bu insanları tanımaya yarayan bir cümle vardır turnusol gibidir, genellikle onu kullanırlar: "aslında ekonomistler de ekonomiden anlamıyor hacı!"
aslında kriz olmayacak diyen ekonomiste kriz çıktı diye "ekonomiden anlamıyor" sıfatı yapıştırmaya çalışan bu tarz adamlara çay demletmek çok kolay ama konuyu insan gibi açıklayalım anlaşılsın.
birincisi; ekonomi dediğiniz ülke ekonomisi davranışlardan, siyasi otoriteden, makro ekonomik düzenden tamamen apayrı matematiksel bir denklem değildir. dalında bir numara 2 ekonomisti taban tabana zıt görüşler beyan ederken görmenizin sebebi de budur. en önemli sebep de siyasi görüş farklılıkları ve büyüme teorisinden bildiğimiz makro ekonomik önceliklerdir elbette. örnek vermek gerekirse; büyük bir karayolu ya da baraj projesi yatırım açısından karlı iken ve hatta harcama kalemleri ile çarpan etkisi de yaratırken, büyüme açısından sakıncalı olabilir. bu kararın alınması tamamen önceliklere bağlıdır...
ikincisi; türkiye'nin makro ekonomik hareketlerinin siyasi otoriteye aşırı bağlılığıdır. tcmb özerkliğinden sonra epey azalmış olsa da yoğun bir etki halen sürmekte. buna girmek istemiyorum çünkü başlı başına bir araştırma konusu.
üçüncüsü ise bu tarz mesleki konulardaki hata payıdır. nasıl komplike bir ameliyatta hastaya müdahale eden doktor hata yaptığında "bu herif de tıptan anlamıyor aga, ver hele şu neşteri" diyemiyorsan ekonomi hakkında çıkarımda bulunan uzmanın da hata payını düşünmek zorundasın. hata yapmak o işi bilmemek değildir.
dördüncü demek istemiyorum ama bir önemli nokta olarak; eğer ekonomik kararlar ve sonuçlar bu kadar tek düze olsaydı çevrenizde binlerce finans danışmanı, finans kurumu, finansal yatırım aracı vs. bulunmazdı. herkes gider aynı şeye yatırım yapar ya da yatırımını çekerdi. böyle olması durumunda bile o finansal değerin ya da yatırım aracının değer kaybetmesi olası iken çok da fazla kasmamak lazım!
yabancı sermayenin burada açtığı her fabrikada çalışan işçimin, yapılacak işin en pis tarafını yapan kişiler olduğunun bilincinde olan insandır. bu gün otomotivden elde edilen gelir en fazladır ama gelin görün ki imalatta nerede kanser riski olan çalışma alanı var bizim işçimiz orada. yabancı sermayenin hammallığını yapıyoruz.
60 senedir özelleştirmenin, ithalatın, yabancı sermayenin ne kaddar güzel şeyler olduğunu işitip durmuş, sonunda da eline geçen şey ekonomik krizler olmuştur. bu yüzden ekonomiye ürkekçe yaklaşır, yaralı bir ceylan gibi.
ekonomiden anladıklarını düşünenlerinde aslında ne anladıklarını bilmediği düşünülürse. kimse ekonomiden anlamıyor gibi bir durum çıkıyor. dalında bir numara bir ekonomist çıkıyor kriz olmayacak rahat olun diyor diğer kriz kapıda diyor. peki bu insanlar ekonomiden de niye uzlaşamıyorlar. üç beş terim bilmekle ekonomiden anladığını iddia etmekte saçma oluyor. o yüzden ekonomiden anlamayan çiftçi ekmek bulamaıyorum demek ki kötü bir şeyler oluyor diyor. ekonomiden anlayan ekonomist faiz arttı dolar yükseldi vs. vs. diyip kötü bir şey olduğunu söylüyor. bütün bunların ışığında ekonomiden anlamayan türk halkını saygıyla selamlarım ve eklerim hiç üzülmeyin kahvelerde konuşmaya devam edin önemli olan sosyallik.
devlet şartlarından ve ekonomisinden ziyade kendi ev ekonomisini anlamayanları daha makbul olan insan cinsi. götünde don yokken kola içmeye gidersen o olur.
(bkz: ekonomi evde başlar)
cahillik ayıp değil tabi, malum ekonomist sıfatlı adamların da çok birşey bildiği yok ama bir yorumlama çabası var en azından. bu kafayla devam edersek tabii bize her türlü kazığı atarlar, evindeki faturaya gelen kazığın hakkını sormayan über insan gelip büyüme rakamlarını eleştiriyor; ekmeği her gün kazık gibi fiyatlarla kapısından içeri sokan herif gidiyor ekonomik kriz hakkında ahkam kesiyor. iş böyle olunca hepimiz kıvranmaya kemer sıkmaya devam ediyoruz.
hiçbirisi gelip de devletin aldığı vergilerin nereye harcandığını araştırma yönünde fikir beyan etmiyor, hiçbirisi hakkı hukuku tanımıyor ama dil pabuç gibi.
ekonomiden anlamayan türkiye dir desek daha doğru bir önermedir, kimse çıkıp ben anlıyorum diye iddia etmemelidir. şayet anlayan birileri olsaydı bu berbat ekonomiye sahip olmazdık...
katma değer, arz-talep eğrisi, gayrı safi milli hasıla ile milli gelir arasındaki fark ve daha bir sürü benzer kavramı bilmeyen 4 yıllık iktisat bölümü mezunu dolu insan vardır. özellikle katma değer kavramının bilinmemesinden dolayı, başlığı açan arkadaşın da örneklediği gibi, yanlış çıkarımlar yapılmaktadır.
- turkiye istese kendi kendine yetebilir zanneder. turkiye'de her tur enerji kaynagi, hammadde var zanneder. turkiye'de varsa bile bunlari cikarmanin ithal etmekten daha pahaliya malolabilecegini anlayamaz. her petrol kuyusundan petrol cikarmanin maliyetinin ayni oldugunu zanneder. brezilya'da kahve yetistirmek ile turkiye'de kahve yetistirmenin maliyetini ayni sanar.
- ithalati kisinca ulkede daha cok para kalacagini zanneder. yapilan ithalatlarin hammadde ya da yan urun oldugunu anlayamaz. bu hammadde ve yan urunlerin daha buyuk ihracat icin gerekli oldugunu anlayamaz.
- yabanci yatirimdan korkar. yabancilar satin alinca butun para yurtdisina gidiyor zanneder. fakat yatirim sirasinda hem satin alinanin hem de yatirim degeri kadar paranin ulkede kaldigini anlayamaz. milyar dolarlik yatirimda, yilda bir kac milyon dolarlik yurtdisina gidecek kari dusunur.
