bilim ve felsefe "sadece" insanlığın yararına çalıştığı 16.yy sonlarında aydınlanma olarak tanımlanan olgu şu maddelerle özetlenmiştir;
1-dünyayı yaratan bir tanrı vardır.
2-dinlerin varlığı tartışılır(olabilir/olmayabilir)
3-melek ve şeytan varlığı tartışılır( insanın nefsi şeytan, vicdanı melek olarak değerlendirilebilir )
4-ilahi adalet vardır ( herkes yaptığı iyilik ya da kötülüğün karşılığını mutlaka dünya hayatında görür )
5-Eşcinsellik, cinayet, türler arası(insan-hayvan vb.) eşleşme gibi davranışlar yasaktır. sapıklıktır.
6-Kadın-erkek eşit değil eştir. Kıyaslanmamalıdır. Birbirini tamamlayıcıdır.
insanların dünyayı kontrol etme ve kendi istediklerini başkalarına kabullendirme güdüsü aydınlanma olgusuna etki ettikten sonra maddeler şu şekilde değişmiştir;
1-tanrının varlığı tartışılır.
2-dinler yoktur.
3-melek ve şeytan yoktur.
4-ilahi adalet yoktur. herkes kendi adaletini sağlamalıdır.
5-eşcinsellik vb. davranışlar normaldir.
6-kadın-erkek eşittir.
dinler karşısında hızlıca güçlenen aydınlanma hareketinin önünü kesmek için dini liderler bu değişimi desteklemiştir.
özel mülkiyeti yok etme pahasına, bilimi, ilmi, irfanı halka mal etme arzusu ve düşüncesidir. bireyci değil, halkçıdır. halkın bilgiye erişim özgürlüğünü maksimize kılmayı amaçlar.
