islamın dünya görüşü ve ideolojisini çok iyi tespit eden bir müslümandır. aynı zamanda bir sosyolog, tarihçi ve edebiyatçıdır. iran islam devriminin mihenk taşlarındandır. ingilterede ingiliz ajanları tarafından şehid edilmiştir.
insanların uydurduğu değil de allah'ın indirdiği gerçek islamı tanımak isteyenler için bulunmaz bir nimet olan iranlı yazar. ebu zerr ve dine karşı din kitapları okunduğu taktirde, uydurulan dine tepki olarak islam'dan soğumuş olan akıl sahibi kitlelerin, tekrar islama yönelmeleri gayet mümkündür. okunmalı, okutturulmalı, tavsiye edilmelidir.
bizi rahatsız etmeye gelen adam. öze dönüş kitabı, dine karşı din, kevir, fatıma fatımadır, medeniyet modernizm mükemmel kitaplarıdır. şiddetle okumanızı tavsiye ederim.
lombakta yillar once gordugum bir karikaturu animsatir bana,
bir bilim adami utuyu bulur ve dusunme kutusunda "sonunda insanlik icin hayirli bir bulus yarattim" der. ikici karede adam elleri basinin arasinda endiselidir. onlarca insan utuyle biribirinin kafasini utulemektedir.
ali seriati islamin sosyalist,ozgurlukcu, paylasimci yuzunu gostermek icin didinip oldurulmus, onun fikirleriyle bir mollalar seriati ,totaliter bir islami yonetim basgostermis..yasasaydi mollalarca katledilecekti.sah'a kismet oldu.
doğu'nun en ciddi düşünürlerinden biridir. varoluşçuluğun üstadı sartre'ın yanında yetişmesine rağmen, batı karşıtı, sıkı antiemperyalist, dini ve geleneksel değerlerle sosyalizmi harmanlayan bir düşüncenin sahibidir.
islam tarihinden ebu zer-i gıffari'yi sever; mitolojiden prometheus'u; ve romanlardan -benim gördüğüm- en çok kazancakis'in "yeniden çarmıha gerilen isa"sını över..
iran devriminin en önemli hazırlayıcılarından olduğu halde, iran devrimi tarafından kitapları yasaklanmıştır; çünkü osmanlı'yı ve sünnileri öven fikirleri vardır..
eğer yaşayıp iran devriminde önemli bir aktör olsaydı, bugün sevgililerin şiirler okuduğu geceler yaşanan o güzel ülke devam edecekti belki. taassuptan çok uzak özgür bir islami rejim olacaktı. nasip değilmiş ama. ruhu şad olsun dediğimiz üstad.
konuşmalarını ve derslerini türkçe'ye "islam bilim" olarak çevrilen islam-şinasÎ (huseyniye-i irşad) adlı eserinde derlemiş olan iranlı alim. islam'ı toplumbilim, insanbilim, tarih ve tarih felsefesi gibi bilimlerin perspektifinden bakarak değerlendirmeye çalışmıştır. dünya görüşünün temeline tevhid'i bir ideoloji olarak yerleştirmiştir. ona göre eski toplumlarda ilk başlarda tevhid inancı hakimdi. fakat bu durum zamanla tarihsel bir süreç içinde değişmiş ve şirk yaygınlanmış bunun sonucunda da çok tanrılı dinler doğmuştur. örneğin şeriati , tanrılarıyla ünlü eski yunan medeniyetinde bile en başında tevhid anlayışının hakim olduğunu fakat daha sonraları yunan toplumuna şirk anlayışının maveraünnehir'den girit medeniyeti vasıtasıyla bulaşmış olduğunu ve bundan sonra da zeustan başka diğer tanrıların da türemiş olduğunu söyler. keza yine aynı şekilde zerdüştlüğün kutsal kitabı Avesta'nın en eski bölümü olan "gatalar" adlı metinlerin şirk anlayışından tamamıyle uzak olduğunu ve ahuramazda'dan tek bir tanrı olarak bahsedildiğini fakat sonraki dönemlerde bu durumun da zamanla bozulduğunu ve zerdüştlüğün de ilk baştaki tevhid anlayışından sıyrılarak çok tanrılı bir anlayışa evrilip tahrif olduğunu misal vermiştir. sahiden de zerdüştlük eski tek tanrılı dinlerden biriyken zamanla dualist bir din olmuştur. Ahuramazda'nın karşısına Ehrimen diğer bir tanrı olarak yerleştirilmiştir. Şeriati yine konuya dair eski ve esaslı bir medeniyet olan Hint medeniyetini de örnek verir. En eski dini hint metinlerinde -upanişadlar- "krişna"'nın tek bir tanrı olarak geçtiğini fakat yine her zamanki gibi bu durumun da bozulup şirke evrildiğini misal verir.
bu misallerden yola çıkarak dine karşı din adını verdiği meşhur bir aforizma ortaya çıkarır. bu fikriyatın temelindeki anlayış şudur : tarih boyunca din ile dinsizlik , din ile ateizm asla karşı karşıya gelmemiş, savaşmamıştır. tarih boyunca tevhid inancını savunan hak bir din ile şirki savunan tahrif olmuş dünyevi , insan ürünü batıl dinler (ya da sistemler) çatışmış, savaşmıştır.
Şeriati "tevhid" anlayışı çerçevesinde sadece açık şirke karşı değil islam dininin içinde yapılanmış bazı gizli ve sinsi (öyle olduğunu iddia ettiği) bazı şirklere de şiddetle karşı çıkar. ona göre hz.musa'nın karşısındaki firavun da anlatılanın ve yansıtılanın aksine çok dindar bir insandı. ama firavun tevhid anlayışından yoksundu ve çok tanrıya inanıyor, onlara tapıyor ve insanlara onlar adına zulm ediyordu. muaviye ve onun saltanatını eleştirirken de şeriati hep bu argümanları kendine temel alacaktır...
öte yandan şeriati'nin eserlerindeki diğer bir belirginlik hz.ali ve ilk müslümanlardan sahabe hz. ebu zer el giffari'yi kendi düşüncelerini aktarmada bayraklaştırması ve sürekli örnek bir model olarak yansıtmasıdır. bu iki isme olan sevgisi o kadar ileri gitmiştir ki zaman zaman bu iki ismin karşısına hz.osman, hz. ömer gibi diğer sahabeleri koymuş ve onları sert bir biçimde yermekten çekinmemiştir. hz.osman ve hz.ömer karşıtı bu sert ifadeleri bu konularda hassas olan sünni çevrelerde tabi ki tepkiyle karşılanmıştır. ama işin daha ilginci şeriati sadece sünni alimlerden değil yenilikçi tavrı yüzünden şia alimlerinden de sert tepkiler almıştır. şeriati daha çok cemaleddin afgani (cemil meriç'in umrandan uygarlığa adlı eserinde sert bir biçimde eleştirdiği , 2.abdülhamit'in ise zamanında açıkça "mason" olarak suçladığı kişi) muhammed abduh ve seyyid cemal çizgisinde selefiliğe yakın bir yerdedir.
fransa'da bulunduğu dönem içinde oradaki batılı düşünürlerden çok etkilendiği ve düşüncesini bunlarla yoğurup sentezlediği açıktır. dini bir kıssa olan meşhur kabil-habil çatışması ve öyküsünü marksistlerin ezenler-ezilenler diyalektiğine benzeterek yorumlaması bu durumu Gösteren misallerden biridir.
yine örneğin kurana Göre insanın balçıktan yaratılması hadisesini de yine böyle bir derin felsefi yorumla değerlendirmişitir. ona Göre dünyada mutlak bir teklik vardır ve iyilik hakimdir. ama insanın yapısında bir ikililik vardır. bu ikililiğin birisi allah'ı temsil eden ruh , diğer ise kuran'da Geçen "balçık", çamurdur. bu ikililikten ruh yüce olandır, çamur ise aşağılık olandır. biri sonsuz derecede yüceliktir diğeri ise sonsuz derecede aşağılıktır. şeriati'nin bakış açısıyla işte insan bu iki sonsuz arasında Gidip Gelmektedir.
Ali şeriati'nin felsefi yönü kadar şairaneliği , edipliği de baskındır. eserleri okunurken bir din aliminin değil öncelikle sosyoloG sıfatını taşıyan bir bilim adamı ve sonra da bir edebiyatçının eserini okuduğumuzu hatırlamalıyız. zira onun en çok eleştirilen yanı fıkıh ilmi Gibi konulardaki zayıflığı, yetersizliğidir.
son bir söz de "moderen" şehirlerde, açık alanlarda, otobüslerde ,üniversite kampüslerinde onun eserlerini okumaya çalışan arkadaşlara : kitabın kabını saklayın. yazarın soyadındaki "şeriati"yi şeriat sanıp kıllanan ve üzerinize çullanan moderen bir kentlinin hışmına uğrayabilirsiniz. onu okumanın zorluğu sadece büyük şehirlerde değil elbette. dini ve sünni Geleneği kuvvetli olan küçük şehirlerde de tam tersi bir biçimde "şia'ya mensup yahut mezhepsiz bir zındığı" okumakla suçlanabilir ve karalanabilirsiniz. velhasılkelam her iki durumda da cahillik ve önyarGılı olmak zor iş, başa bela...
iranlı Müslüman sosyolog, yazar. özellikle din sosyoloji ve çağdaş islam düşüncesi üzerine eserler vermiştir. Marksist düşünceden yaptığı alıntılar ve türetmeler ve bunların kendi zamanındaki iran'a ve çevresine adapte edilmesi ve Marksizm kritiği ile birlikte çağdaş islam düşüncesi ve devrimcilik açısından ortaya koyduğu çeşitli sonuçlar ve yarattığı ilgi sebebiyle, gerek önemli çağdaş islam düşünürleri arasında gerekse iran'daki devrimci islam'ın babası ve iran islam Devrimi'nin baş düşünürü olarak anıldığı olmuştur..
Şeriati' ye göre insanın sanata olan ihtiyacının kaynağı "yalnızlık" tır.
Kendini yalnız bulan insan, sanat vesilesiyle bu yeryüzünü, gökyüzünü yada uyuşamadğı yabancı olduğu nesneleri idrak etmek için, yakınlaşma ve barışma boyasıyla boyanmak ister..
Ve sanat' ta insanın arayışının ne olduğunu da yine aynı güzellikle anlatır.
insan sanatta "varolmayanın" arayışındadır, der.
Ve yine şeriati' ye göre eğer bir sanatçı gökten ve yerden bahsediyorsa,, ne o gök bu göktür, ne o yer bu yerdir.
Sanatçının söylediği ağaç şeriati' ye göre bahçede boy veren ağaç değildir.
Sanatçının yüreğinde şekillenen,onun nitelediği ağaçtır.
Ayrıca şeriati' nin tiyatro hakkındaki engin bilgisini,farklı olan bakış açısını kendine özgü anlatımıyla yine "sanat" adlı kitabında bulabilirsiniz.
"düşünüyorum o halde varım." descartes
"hissediyorum o halde varım." andre gide
"isyan ediyorum o halde varım." albert camus
fakat ben... gecenin ortasında, böyle bir düşünceyle karşı karşıyayım. ben neyim? herkesin tanıdığı gibi miyim? yoksa bu kılık gerisinde kendimi mi gizledim? bilmiyorum niçin bu tereddüdün dehşetinden kaçarak bu mana sığınağında sükunet bulmayı arzuluyorum. ki "ben bunların hiçbirisi değilim." *
