cifr'i benimseyen panteist bir islami tarikattır. Bu inanışın temeli şudur, Kelam (söz) görünüşünde tecelli eden Tanrı (Hak) kendisine harflerle görüntü buldu. Yani yaratıcı olan harfti. Hurufîliğe göre varlığın görünüşü sesle başlardı. Ses, gizli âlemden gelmiş ve evrende her varlıkta var olmuştu. Canlılarda bu ses aktif halde vardır. Cansızlarda ise potansiyel olarak mevcuttur. Bir cansızı bir cansıza vurursak bu ses meydana çıkacaktır.
Harf ve sayılardan dinsel yorum çıkartan bu tarikata göre sesin olgunlaşmış hali ise sözdür (kelam). Bu da ancak insanlardan meydana geliyordu. "Kuran" sözcüğü de, "sözlü okuma, ağızla söyleme, yüksek sesle söyleme" anlamına gelmektedir zaten. Söz ise harflerden oluşur. Bu duruma göre sesin, sözün aslı harfti. Yani temel yaratıcı olan harfti. Bu nedenle, Hurufîlik konuşan insanı Tanrılaştırır. Çünkü söz, gerçekleşmiş, varlık olarak belirmiş olan Tanrı'ydı. Bu da insanda dile gelmiştir. insan, konuşan Tanrı'ydı (kelamullah-ı natık).
Hurufîlik'te amaç insandı ve insanın açıklanması Tanrı'yı da açıklamaktı. Hurufîliğe göre, harflerin birbiriyle sonsuz sayıda birleşme olanağı vardı. Harfler insan yüzünde de görünüyordu. Örneğin, Arapça "ayın" harfi ağız, "lam" harfi burun, "ye" harfi çene; bunlar birleşince "Ali" insan yüzünde belirmiş olurdu.
Keza Hurufîler, "elif harfini burna, burnun iki tarafını iki "lam" harfine ve gözleri de "he" harfine benzeterek insanın yüzünde "Allah" yazılı olduğunu söylerler. en tanınmış şairlerimizden Nesimi de bir Hurufî'ydi; bu nedenle derisi yüzülerek canı alınmıştır.
"Sofular haram dediler, bu aşkın badesine/Ben doldurur ben içerim, günah benim kime ne?"
Nesimî'nin derisi yüzülmüştü; ama diğer yandan ise Hurufilik Osmanlı Sarayı'nı bile etkilemişti, örneğin Fatih Sultan Mehmed Hurufîliğe ilgi duymuştu. Ama bu yakınlıktan korkan Sadrazam Mahmud Paşa, Şeyhülislam Fahreddin Acemî'yle işbirliği yapıp, oyuna getirdikleri Hurufîleri Edirne'deki Üç şerefeli Cami'nin avlusunda yaktırmıştır. Ateşi canlandırmak isteyen şeyhülislamın ateşi üflerken sakalının ve yüzünün yanması çeşitli rivayetlere neden olmuştur.
Hurufîliği, bir inanç sistemi olarak kurup tarikat haline getiren Esterâbadlı Şihabeddin Fazlullah Hurufî'ydi.
