Batı Avrupa'daki koloni imparatorluklarından, 1415 ile 1999 yılları arasında sömürgeciliği en uzun süre sürdüren devlettir.
Portekiz imparatorluğu, 1415 yılında bir Portekiz filosunun Kuzey Afrika’daki zengin ticaret merkezi Ceuta’yı ele geçirmesiyle başlamıştır. Bunu Atlas Okyanusu’ndaki ilk keşifler izlemiş, Azorlar ve Madeira’nın keşfiyle ilk sömürgecilik hareketleri başlamıştır.
Fakat 16. yüzyıl sonundan itibaren Hollanda, ingiltere, ispanya, Fransa ve Arap koloni imparartorlukların yükselişiyle ve askeri ve ekonomik güçleri ile rekabet edemeyip uzun bir gerileme sürecine girmişti. 1755 Lizbon Depremi sonucu, Portekiz'i son derece olumsuz etkileyen bu afet, Portekiz'de politik tansiyonun yükselmesine, ekonominin çökmesine ve zaten gerileyen koloni imparatorluğunun 18. yüzyılda büyük ölçüde yıkılmasına yol açtı. 19. yüzyılda en büyük sömürgesi Brezilya da ayrılıp bağımsızlığını ilan edince sadece Afrika'da ve Asya'da önemsiz veya küçük sömürgeleri kalmıştı.
imparotorluğun ilk dönemlerinde denizcilik faaliyetleriyle birçok yeri keşfedip sömürge ve koloniler kurmuştur ama daha sonra iç çekişmeler dış siyasi baskılar yüzünden zayıflayarak sömürgelerini kaybetmiştir. Sömürgelerini kaybetmesine rağmen Brezilya, Angola ve Mozambikte kültürel izler bırakmıştır. Bu devletlerin ve başka sömürgelerinin resmi dili Portekizcedir. 1999 yılında Asya'daki ilk ve son sömürgesi Makao Çin'e katılınca bu uzun dönem kapanmış oldu.
Yüzlerce yıl üç kıtada hüküm sürmüştür. Temelleri bugun denizci henry diye anılan - ama sadece bir kez denizde seyahat eden- krallari döneminde atılmıştır.
Çevresindeki diğer devletlere gücü yetmeyeceğinden hiç bulaşmamış fazla uğraş istemeyen doğal kaynakları aramış adamların imparatorluğudur. Eu4 oynarken bi türlü bitiremediğim devlettir. Adamlar benim henüz var olduğundan haberim olmayan adaları ele geçirmiş oluyor hep. Neyse bir dönem güçlü imparatorluktu. Evet.
ibneler, silah ve mikropları ile milyonlarca cana kıymış ve bir düzineye yakın medeniyeti (devlet demiyorum bakın daha önemli bir şey diyorum, medeniyet diyorum ) tarihten silmişlerdir.
gibi sömürge ve kolonicilik şirketleri sayesinde 12 deniz 3 okyanusta yükselmiş imparatorluktur.
gine kumpanyası 1482'de kurulan dünyadaki ilk okyanuslararası denizcilik şirketidir.
ingiliz doğu hindistan şirketi, hollanda doğu hindistan şirketi gibi kumpanyalar kendilerine rol model olarak hep portekiz'in gine kumpanyası şirketini almışlardır.
portekiz imparatorluğu tüm denizaşırı faaliyetlerini 1500 yılında kurduğu "casa de india" adlı kuruluşun çatısı altında toplamıştır.
***********************
not: portekiz'in gemileri hep kalyondu.
osmanlı deniz kuvvetleri ise kadırgalardan oluşuyordu.
kadırgalar hızlı lakin ufaktı.
kalyonların hem vurucu gücü, hem de büyüklüğü kadırgalardan fazlaydı.
osmanlı bu yüzden hint okyanusunda tutunamadı.
hoş, osmanlı akdeniz'de de pek tutunamadı kalyonlar karşısında.
akdeniz'in bir türk gölü olduğunu iddia ettiğimiz dönemlerde, sadece ve sadece 6 tane kalyonu bulunan st stephanos şovalyeleri, gelip bizim teke yarımadası kıyılarını senelerce yağmalamıştır.
osmanlı'nın duraklama ve gerileme dönemine girmesi, sonra da hızla dağılma dönemine girmesinin sebebi denizcilikte geri kalması, yeni ticaret rotalarında kendine yer bulamamasıdır.
öyle ki koskoca osmanlı, kendi eyaletlerinin bile gerisine düşmüştür denizcilik vizyonu açısından.
Brezilya’dan Afrika’ya, Hindistan’dan Japonya ve Çin’e kadar çok geniş bir bölgeye yayılan Portekiz sömürgelerinin sadece bir milyon nüfuslu bir ulus ile başa çıkmak beraberinde çok büyük zorluklar getirmişti. Ayrıca en büyük rakip ispanya ile girişilen ölesiye rekabet tüm Portekiz keşiflerinin büyük bir gizlilik içerisinde yapılması sonucunu vermişti. Her koloni ve her ticaret yolunun ayrı ayrı korunması için sahte belgeler, sahte haritalar düzenlenmişti.
Bu dönemdeki gizlilik ve sahte belge düzenlenmesi, günümüzde oldukça doğru olarak tanımlanan kaynakların doğruluğu hakkında soru işaretlerinin oluşmasına yol açmıştır. Bazı tarihçiler Portekizlilerin Brezilya ve Kuzey Amerika kıyılarının varlığını çok önceden bildiğini ve II. João’nın Tordesillas Antlaşmasının imzalanması sırasında Portekiz ile ispanya’nın etki bölgelerini ayıran hayali çizginin olabildiğince batıya kaydırılması için ısrar ettiğini iddia ederler.
Portekiz keşiflerinin kronolojisi
1147, Maceracıların Yolculuğu: Lizbon şehrinin II. Haçlı Seferi öncesinde Berberilerden alınmasından önce bir grup Müslüman denizci efsanevi adaları aramak için denize açılır ve bir daha onlardan haber alınamaz.
1336, Kanarya Adalarına yapılan ilk sefer.
1412, Prens Gemici Henrique Afrika sahillerinin keşfedilmesi talimatını verir.
1419, João Gonçalves Zarco ve Tristão Vaz Teixeira Porto Santo Adasını keşfeder.
1420, João Gonçalves Zarco, Tristão Vaz Teixeira ve Bartolomeu Perestrelo Madeira Adasını keşfeder. Ada hemen yerleşime açılır.
1427, Diogo de Silves, Azor Adalarını keşfeder. Ada 1431 yılında Gonçalo Velho Cabral tarafından yerleşime açılır.
1434, Gil Eanes, onbeşinci denemede Bojador Burnunu aşarak “Kara Deniz” efsanelerini yerle bir eder.
1434, 32 oklu pusula 12 oklu pusulanın yerini alır.
1444, Dinis Dias Yeşil Burun Adalarına ulaşır.
1446, Alvaro Fernandes, Gine’ye ulaşır.
1458, Luis Cadamosto, tüm Yeşil Burun Adalarını keşfeder.
1460, Prens Gemici enrique ölür. Onun sayesinde yapılan sistematik haritalandırma sayesinde Afrika kıyıları ve Atlantik Okyanusu haritalandırılmaya başlanır.
1471, João de Santarém ve Pedro Escobar ekvatoru geçer. Güney yarımküre keşfedilir ve denizciler yön bulmak için yeni takımyıldızlar bulurlar. Aynı denizciler São Tome ve Principe Adalarını keşfeder.
1472, João Vaz Corte-Real ve Álvaro Martins Homem Newfoundland’e ulaşır.
1479, Portekiz ile ispanya arasında imzalanan Alcáçovas Antlaşması'yla Azorlar, Gine, Madeira ve Yeşil Burun Adaları Portekiz’e verilirken, ispanya Kanarya Adalarını alır.
1482, Diogo Cão Kongo’ya ulaşır ve buraya bir Padrão diker. Kıyıdan 150 km içeriye doğru ilerler.
1482, Diogo Cão, Namibya’nın güneyine ulaşır.
1487, Afonso de Paiva ve Pero da Covilhã, Lizbon’dan yola çıkarak karadan Rahip John’un efsanevi krallığını aramaya Etiyopya’ya doğru giderler.
1488, Bartolomeu Dias, Portekiz’in 50 yıllık coğrafi keşif ekolünün en önemli keşiflerinden birisini gerçekleştirip Ümit Burnunu aşar ve Hint Okyanusuna girer.
1492, Hint Okyanusu ilk kez keşfedilir.
1494, Portekiz ile ispanya arasında imzalanan Tordesillas antlaşasıla dünya ikiye bölünür. ispanya Azor Adalarının 370 fersah batısından geçen hayali çizginin batısındaki tüm Hristiyan olmayan toprakları alırken, bu çizginin doğusundaki Hristiyan olmayan tüm topraklar Portekiz’in olur.
1495, Bir çiftçi olan João Fernandes ve Pedro Barcelos, Grönland’ı keşfeder. Ayrıca yolculuklarının devamında bir kara parçasını daha keşfederek buraya çiftçi anlamına gelen “Lavrador” ismini verirler. (Günümüzdeki Labrador)
1498, Vasco de Gama, Afrika’nın etrafından dolaşarak ilk kez Hindistan’a ulaşır ve Kalküta’ya ayak basar.
1500, Pedro Álvares Cabral, Hindistan’a gitmek üzere yola çıkmışken Gine açıklarında bir fırtına sonucu yolunu kaybedecek ve Brezilya’ya ulaşacaktır. Burayı bir ada zanneden Cabral Ümit Burnuna doğru seferine devam edip Hindistan’a ulaşır.
1500, Gaspar Corte-Real Newfoundland’e ulaşır.
1500, Diogo Dias, Madagaskar’ı keşfeder.
1502, Vasco de Gama, Hindistan’dan dönerken Seychelles Adalarını keşfeder.
1505, Lourenço de Almeida, Sri Lanka’ya ilk seferi düzenler ve buradaki ilk yerleşimi kurar.
1506, Portekizli kaşif Tristan da Cunha, kendi adıyla anılacak olan adayı keşfetmiş ancak adaya fırtınadan ötürü çıkamamıştır. Ada grubu dünyadaki diğer yerleşim yerlerine en uzak yer olarak bilinmektedir.
1511, Duarte Fernandes, Tayland’a gider.
1513, Jorge Álvares ve Rafael Perestrello ile birlikte Çin’e ilk ticaret gemisi ulaşır.
1517, Portekiz kralı I. Manuel, Fernão Pires de Andrade ve Tomé Pires’i Çin imparatoru ile diplomatik ilişkilerin kurulması için gönderir. Çin’de o dönemde tahtta Ming Hanedanından Zhengde bulunmaktadır.
1520, Manuel ve Diogo Pacheco, Kimberley Avustralya’ya ayak basar.
1522, Cristóvão de Mendonça, Avustralya’yı keşfeder.
1529, Zaragosa Antlaşması, doğu yarıküre ispanya ile Portekiz arasında pay edilir. iki ülkenin etki alanlarını ayıran hayali çizgi Maluku Adalarının 297.5 fersah doğusundan geçer.
1542, Fernão Mendes Pinto, Diogo Zeimoto ve Cristovão Borralho Japonya’ya ulaşır.
1542, Kaliforniya kıyıları João Rodrigues Cabrilho tarafından keşfedilir.
1557, Çin imparatoru, Çin Denizindeki özellikle Wokou olarak bilinen Japon korsanların temizlenmesinde gösterdikleri başarılardan dolayı Portekizlilere ödül olarak Makao’yu verir.
Portekiz imparatorluğu, 1415-1910 yılları arasında hüküm sürmüş eski bir imparatorluk olup Coğrafi Keşifler'e damgasını vuran dönemin süper gücüdür. Portekiz imparatorluğu, Avrupa'da diğer türdeş devletler gibi denizciliğe çok önem verdiği için okyanuslara dayanıklı çelikten ve güçlü motorlu gemiler inşa ederek sömürgecilikten büyük bir pay almıştır. Bunun en büyük kanıtı da aslında bir iç deniz imparatorluğu olan Osmanlı'nın 1578'de Akdeniz kıyısında bulunan Kuzey Afrika'daki Vadisseyl Muharebesi'ni kazanırken Hint Okyanusu kıyısında bulunan Endonezya'daki Hint Deniz Seferleri'ni kaybetmesidir.
Bu dönemde Güney Amerika Kıtası keşfedilerek Brezilya kurulmuştur. Zaten Portekiz imparatorluğu'nun asıl sömürgesi Birezilya'ydı; diğerleri ise ufak tefek topraklardı fakat ilerleyen yıllarda bu sömürgelerin hepsi teker teker bağımsızlığını ilan etti ve Portekiz, günümüzdeki haline geldi. https://galeri.uludagsozluk.com/r/2415609/+ https://galeri.uludagsozluk.com/r/2415610/+ https://galeri.uludagsozluk.com/r/2415611/+
