sadece osmanlı değil tüm devletlerin çökme sebebi ekonomi politikasındaki beceriksizlilerdir.
ama işin manevi tarafı da vardır.
1600 lerde avrupada herkes fizikle kimya ile pozitif bilimlerle uğraşırken,
makineleşmeye, endüstriye , üretime dayalı bir ekonomi kurarken , işin kolayına kaçıp ganimet ekonomisine dayalı bir sistem kurarsanız,
insanlara 9-10 yıl askerlik yaptırıp orda burda savaştırıp ,her ailede bir şehit, bir çolak, bir topal, bir kayıba yol açarsanız
insanlar o ölmek için kendisine dayatılan manevi değerleri sorgulamaya başlarlar.
en büyük sebeplerinden biride batıya özenme ve maneviyat kaybı olmuştur.çünkü bir millette ne kadar maneviyat hassasiyeti olursa birlik ve beraberlik o kadar sağlam olur ve bu şekildede devlet daha uzun süre ayakta kalır ve güçlenir.ayrıca ekonomiyide unutmamak lazım.
