Yorgunluk, uykusuzluk, halsizlik vb. nedenlere bağlı olmakla ortaya çıkan, beynin iki lobunun girdiyi nanosaniyelik zaman farklarıyla iki defa algılaması durumudur. Bu durum insanda dejavu hissi yaratır. Bir de jamais vu denen bir olay vardır ki dejavunun tersi olarak nitelendirilir. Ki bu da dejavuyla yine aynı sebeplerden dolayı ortaya çıkma ihtimaliyle birlikte, içinde bulunduğun ya da alışık olduğun bir durumu, sanki daha önce hiç yaşamamış hissi verir.
geçen ay, dejavu lerin bize bazen bir şeyleri haber veren rüyaların kalıntıları olabileceğini farkettim. Bilirsiniz ki rüyalar gerçekten yaşanıyormuş/yaşanmış hissi verir. çoğunu uyanınca unuturuz. unuttuğumuzu sandıklarımız bilinçaltında duruyor gibi. biz rüyayı hatırlamasak da rüyadaki anı yaşayınca ben bunu daha önce yaşamıştım gibi oluyor. bilimsel bir açıklaması olana kadar benim teorim bu yönde.
bunu bir anı, konuşmayı yaşarken o anda tamamen unuttuğum bir rüyanın zihnimde parlayıp sönmesi ile farkettim. ilginç kısmı, berbat bir rüyaydı ve ben bunu birine anlatmıştım. anlattığım kişiyi aradım hatırlıyor musun sana anlattığımı, sen beni bir yere gönderecektin ve ben çok rahatsız olacaktım diye. şimdi gönderdiğin yerdeyim ve burası sana rüyamda anlattığım yer dedim. işle ilgili aracı olduğu bir yerdi ve iş görüşmesi sonrası sohbet ederken bile çok huzursuz oldum.
Bütün teorileri çürüttüm. Her dejavu olduğumda şaşkınlıkla donup kalırdım. Geçen sefer çok sevdiğim ve uzun zamandır görüşemediğim arkadaşımla görüntülü konuşurken dejavu hissine kapıldım ve içimden birazdan bunu diyecek dedim ve gerçektende dedi. Sadece beyinsel bir yanılma olsaydı, o zaman arkadaşımın söyleyeceği cümleyi nasıl önceden bildim?
Dejavu, tam olarak "ben bu anı daha önce yaşamıştım" hissi.
Kavram olarak 19. YY da literatüre girmiş olsa da aslında varlığının keşfedilişi antik çağlara kadar dayanır küçük bir araştırma sonucu bunu görebiliriz.
Ama nerden gelir, nasıl gerçekleşir, aslında tam anlamıyla nedir bunu çok bilmiyoruz.
Öncelikle bu zihinsel durumu açıklayabilmek için birkaç teori öne atılabilir, tıpkı önceleri de yapıldığı gibi.
Bunları incelersek şu şekildedirler:
1.Mitler, toplum inanışları, dini anlayışlar
Bu başlık aslında biraz daha metafizik
alanda açıklanabilirliği olan bir konu ayrıca görece içerir.
Eğer örneklerle açıklayacak olursak: mitleri ele alalım. Bize antik çağdan miras kalmış bir görüşe göre insan ruhu kendini yenileyebilir bir bedende öldükten sonra başka bir şekilde var olabilir argümanıdır.
Bu reenkarne bir anlayıştır. Yani sizin ruhunuz aslında bir önceki hayatta bir başkasının ruhuydu ve o bir hatta birçok olay yaşadı, sonrasında bir bedende öldü.
Tekrardan başka bir bedende yaşaması gerekiyordu, bu beden siz veya bir başkasının bedeniydi ve bir şekilde ona birileri sahip oldu. Yani belki de siz ikinci el bir ruha sahip oldunuz.
Bu anlayışla dejavuyu açıklayanlar şunu öne sürer: "bedenin yaşamadığını ruhun yaşamış olması." Yani anlatılmak istenen daha önceki hayatta kullandığınız ikinci el ruhun, bedeninizin yaşamamış olduğu deneyimleri yaşaması ve siz bedeninizle buna benzer veya aynı bir aktivite içerisindeyken o andaki tanınmışlık hissi.
Toplumsal inanışlarsa bu ve benzeri şekildedir.
Dini inanışları açıklayacak olursak:
islam dinine tabii müslümanlığı ele alalım.
Bu inanışta ruhların bedenden önce yaratıldığı ve bu sayede kaderimizin azami derecede şekillenmiş oluşturulmuş olduğuna inanılır. Önce ruhlar yaşamış sonra bedenlere üflenmiştir. Yani ruhlarınız sizden daha eskidir.
Reenkarne anlayıştakine benzer bir şekilde bu da açıklanır. Yalnız buradaki tanınmışlık hissi kavramı biraz farklılıkla kendini gösterir.
Bu da şu demektir: ruhlarınızın çok önceden yaşadığını yaşıyor ve yine de çoğu yerde özgürce kararlar alabiliyorsunuz. (Burada biraz daha düşünmek ve araştırma yapmak gerekiyor)
Diğer bir teori ise tamamen sinirsel ve psikolojik araştırmalarla açıklanmıştır.
2.Nöropsikolojik araştırmalar
Bu görüşte insan beyni üzerinde birçok araştırma, deney yapılmış ve beynin bu olaylarla ilgilenen eş iki lob arasındaki etkileşimin anlık fonksiyonel kopukluklar yaşamasıyla açıklanmıştır.
Bu kısa süre de dejavunun gerçekleşme süresidir. Aslında bu anda beyin gerçeğin şüphesine düşecek zayıflıktadır, ve şizofrenik hastaların karşılaştığı halüsinasyon durumlarıyla benzerlik gösterir.
3.Psikolojik (psikanalitik) Yaklaşım
Psikolojik yaklaşım daha önceki başlıkta bahsettiğimiz verilerden yararlanarak bu anlamdaki görüşün temelini psikanaliz kuramın kurucusu freud atmış ve psikanalizle açıklamıştır.
Freud'a göre bu da tıpkı rüyalarımız da olduğu gibi çeşitli anlamlara gelmektedir ve burada da bastırılmış duygular, travmatik nedenler ön plandadır.
Aslında tanınan ve bilinenin bir süreliğine ayırt edilememesi durumudur. Ve bu beynin sinirsel etkileşim sırasında o birkaç saniyelik kopuklukla dışavurur.
Ama tabi ki asıl önemli olan freud'un tüm bunların temelinde yatanı açıklama şeklidir.
Geçmişte yaşanılan bir olayın detayları sonraları başka bir olayda benzerlikler içeriyorsa kişi dejavu hissine kapılır.
Örneğin: kısa süre önce bir konsere gitmiş bir genç, orada çoşku ve heyecan içindedir. Bu sevdiği bir müzik grubuysa çok eğlenir mutlu ve zevkli hisseder.
Bu duygular düşünceler mekanın her bir detayıyla ve zamanla özdeşleşir, bir tür kodlama yapılır. Akabinde onun farkında olamadığı bir algı oluşmuştur.
Bu genç bir süre sonra sevdiği başka bir grubun konserine gittiğinde o günki duyguların benzerini hisseder ise bir dejavu yaşayabilir.
Tanınan ve bilinen de bu şekilde açıklanır.
Deja vu: ben sanki bu anı daha önce yaşadım hissidir. Çocukluğumdan beri ara ara yoklayarak şaşırtır. Bir de rüyamda gördüğümü gerçek hayatta yaşıyormuşum gibi hissettiğim olur. Bunlar monoton hayatındaki Paranormal Akktivitelerdir.
De hecesi olumsuzluk anlami getirir. Jav hecesi hizlica gecip gitmek demektir. U hecesi ise birlikte anlami tasir. Yani cok kabaca cevirirsek kelime anlami birlikte gidemedik olur. Yani tekrardan bir an aklimiza geldi o anda kaldik ileri gidemedik gibidir.
beynin sağ lobu ile sol lobunun milisaniyeden daha küçük bir zaman farkı ile çalışmasından da kaynaklanabilir. Bir taraf diğer taraftan önce algıladığı için, geç algılayan taraf bu olayın daha önce yaşanmış olduğu yanılsamasına kapılır.
Her defasında aklıma ilk gelen, ulan ben bu anları kesin yaşadım ve belki ben zaman makinesine binip bu zamanlara bir neden için geldim ama yol uzundu ve yan etkisi hafıza kaybıydı. Bu yüzden hatırlamıyorum da arada hafıza gidip geliyor. Olamaz mı bence olabilir.
