Mistisizm veya animistik (cancılık) düşünce insan zekasının en ilkel düşünme biçimidir. Bu düşünme biçimi çocuklarda 4-7 yaş çocuk zekasına tekabül etmektedir. islam dininin mistik/animistik yorumunu tasavvufçular yapmıştır. Ve dini en ilkel düşünme biçimiyle yorumlamışlardır. Bu ilkel düşünme biçimi topluma en etkili şekilde işleyen kişi ise mevlana'dır. O eski iran kültüründen, hint mistisizminden ve yunan felsefesinin mistik yorumundan (gnostik) aldığı fikirleri islam'a adapte ederek, dine bu gözle bakmıştır.
Sadece Mevlana değil, yunus emre, hacı bektaş, hacı bayram veli...vb bütün tasavvuf/tarikat ehli bunlar gibi mistiktir. Neden dizilerle, filmlerle, şarkılarla vs. gözümüze gözümüze bu insanlar sokuluyor peki? Çünkü her şeyi ilkel bir zihinle düşünmemiz isteniyor, 4-7 yaşındaki bir çocuk gibi olaylara bakmamız isteniyor, aklımızı kullanmamız yasaklanıyor, günah deniliyor. veli/şeyh her şeyi bilir deniliyor. çünkü Beyin yıkamanın ve insanları aptallaştırmanın yolu tasavvuftan geçiyor.
