genel sebebi enerjisini ve gücünü gereksiz yerlerde vasıfsız insanlar için tüketmesidir. dikkat edilirse osmanlı bugünkü hırvatistan, sırbistan sınırlarına dayandığında arap ve kürt gibi topluluklar osmanlı halkı değildi. devletin en zengin, en ihtişamlı dönemi de bu yüzyıllardı. osmanlı'nın yapması gereken o bölgeye türk yerleştirip demografiyi dengelemek ve böylelikle rahatlıkla kazasız belasız yüzyıllar boyunca himaye etmekti.
fakat osmanlı sırf islam adına gereksiz yerleri ve toplumları himaye etmeye çalıştı. sırf bunun için 300 yıl boyunca iran'la çarpışıldı. güneydeki vasıfsız halkların ve verimsiz toprakların yaşadığı yerler ise osmanlı'ya hep kaybettirdi. osmanlı yüzyıllar boyunca buradaki isyanlarla uğraştığı gibi buradaki halklardan nitelik olarak bir şey kazanamadı.
osmanlı güneyde ve doğuda bu sorunu yaşarken batıyla çok ilgilenemedi, o bölgedeki türkler nüfusun yüzde 10'unu bile teşkil etmediğinden devletin en verimli yerleri çok kısa bir sürede elden çıktı.
o toprakların verimini bugünkü ege ovalarından yola çıkarak hesaplayabiliriz: bugün ege 60 milyon türk ve 50 milyonluk masraf çıkartan 15 milyonluk kürt nüfusu besleyen yegane yer. işte osmanlı gidip yemen'i falan savunacağına ege ovalarından bile verimli balkan ovalarını tutacaktı.
ek; şu an türkiyE'de özellikle son 35-40 yılda enerjisini vasıfsız bir halk ve verimsiz topraklar için harcıyor. benzerlik dikkat çekici.
