sığ ve dar bir toplum projesi idi. yarı okur-yazar seçkinlerin toplumu değiştirip modernleştirme projesi, bu seçkin azınlığın toplumu sürekli yönetmesi arzusuna dönüştü. laiklik, bu azınlığın yönetme ayrıcalığının ideolojik payandası olarak evrensel anlamından uzaklaştırıldı. bugün kemalizm'in, darbecilikle birlikte anılan, demokrasi ile bir arada var olamayan dikta özlemlerini ifade etmesi bu geleneğin eseri.
kemalizm, dinin merkezinde yer aldığı toplumsal geleneği hep reddetti. hâlbuki din anlayışı, laikliği reddeden bir dinî otorite arayışı değil, toplumu dengeli, sağlıklı tutan toplumsal geleneğin kendisiydi. gelenek, tecrübe edilerek sağlamlığı ispatlandığı için güçlü bir değerler bütünüdür. muhafazakârlık bu tecrübeye yaslandığı için, siyasal alana da rehberlik edebildi.
kemalizm, seçkin azınlığın diktası kurulamayacağına göre çökmüş bir ideolojidir. yöneterek var olanlar şimdi birlikte yaşamanın yollarını bulacaklar veya bulunmuş olan yollara rıza göstereceklerdir.
