her şey çalışma ve savunma konseyi'nin 1927 yılında, devlet ve kızıl ordu ihtiyaçlarının karşılanması için bir saat endüstrisi kurulması için kararname çıkarmasıyla başladı. bu amaç doğrultusunda üretilecek saatler kalite olarak batılı eşdeğerlerinden aşağı olmayacak, güvenilir ve hassas olacaklardı. böylelikle birinci moskova saat fabrikası'nın temelleri de atılmış oldu. bu prensiplerle çıkılan yolda gösterilen çabalar ilk meyvelerini 1930 yılında verdi. üretilen ilk 50 saat, bugün bolşoy tiyatrosu olarak bilinen o günün devrim tiyatrosu'nda törenle gösterildi.
üretime başlayan diğer fabrikalarla birlikte sovyet saat endüstrisi 1970'lerde isviçre'nin ardından ikinci büyük saat üreticisi konumuna yükselmişti. sadece birinci moskova saat fabrikası yılda 2,7 milyon saat üretmekteydi ve bunların %70'ini diğer ülkelere satmaktaydı.
ancak, işler değişmeye başlamıştı. önce 1970'lerin sonu ve 80'lerin başında pilli (quartz) saatlere doğru hızlı bir teknolojik dönüşüm oldu. mekanik saatler bir anda gözden düşmüştü. yeni olan her ürüne olduğu gibi pilli saatlere de büyük rağbet vardı; hem de yüksek fiyatlarına rağmen! ardından 1980'lerin sonu ve 90'ların başında çözülme gerçekleşti ve sovyetler birliği dağıldı. bunun sonucunda sosyalist sisteme alışmış üreticiler, oyunu kapitalist sisteme göre oynamaya çalıştılar. ama bu oyun için gerekli vizyon ve rekabet için gerekli yatırım seviyeleri yeterli değildi. çünkü sistem değişmişti. her şeye yeniden başlamak gerekecekti. köklü saat fabrikalarının çoğu bunu başaramadı. son 15 yılda rusya pek çok saat fabrikasını kaybetti. poljot markasının üretildiği birinci moskova saat fabrikası, raketa markasının üretildiği petrodvorets saat fabrikası, slava markasının üretildiği ikinci moskova saat fabrikası ve en son molnija markasını üreten chelyabinsk fabrikası faaliyetini durduran önemli fabrikalardır.
faaliyetlerini durduran bu fabrikalar sadece endüstriyel açıdan değil, horolojik açıdan da büyük bir kayba neden oldular. yıllarca yapılan üretim ile oluşan bu horolojik bilgi havuzu artık kurumaya yüz tutmuş durumda ve muhtemelen bir daha asla eski günlerine dönmeyecek!
bambaşkadır...
sizinle iletişim halindedir.
kurarsınız, ayarlarsınız, temizler ve dinlersiniz onu.
her birinin kendine has bir sesi vardır; o sesle zamanı söyler.
1930 yılında, doğrudan joseph stalin'in emri ile kurulan fabrika sovyet saat endüstrisi'nin ilk ciddi saat ve mekanizma fabrikası olarak nitelenebilir.
sovyet hükümetinin, new york'ta faaliyet göstermiş ama üretimini durdurmuş olan ansonia saat şirketi ile ohio'da faaliyet göstermiş ama üretimini durdurmuş dueber-hampden saat şirketi'ni 1929 yılında satın alıp bütün makine ve teçhizatlarının moskova'ya taşınması ile temelleri atılmıştır. kurulma aşamasında adı geçen saat şirketlerinde çalışan eski teknisyen ve işçilerin yardımıyla üretim yapılmıştır. üretilen ilk seri mekanizmalarda eski şirketlerin adını görmek mümkündür.
1941 yılında alman ordusunun moskova'ya yaklaşması neticesinde fabrika zlatoust'a taşınmıştır. fabrikanın moskova'ya geri dönüp birinci moskova saat fabrikası adını alması 1943 yılına karşılık gelmektedir.
chistopol saat fabrikası'nın temelleri şimdi tataristan sınırları içinde kalan ufak bir kasaba olan chistopol'de 1942 yılında atıldı. önceleri sadece askeri malzeme üreten bu fabrika 2. dünya savaşının hemen ardından saat üretimine başladı. 1961 yılındaki uzay çalışmalarının ardından ürettikleri saatlere vostok markasını basmaya başladılar.
oldukça hızlı yol alan bu fabrika 1965 yılında sovyetler birliği savunma bakanlığı'nın resmi tedarikçisi oldu. denizaltılarda kullanılan duvar saatlerinden, uzay programlarında kullanılan kol saatlerine kadar pek çok saat üretti. üretimlerinin tamamı da gerekli koşullarda kendilerini kanıtladılar.
aynı fabrika 1960'larda, sovyetlerin ve rusya'nın ilk ve tek kronometre kalibresini de üretti. vostok precision olarak üretilen bu saatlerin içindeki, zenith'in 135 numaralı kalibresinin geliştirilmesi ile elde edilen, 2809 kalibre mekanizma sovyetlerin kendi özel ölçümlerini başarı ile geçti ve piyasadaki yerini aldı. ancak yüksek üretim maliyeti ve düşük satışlar nedeniyle üretimi oldukça kısa sürdü. üretiminden yaklaşık 50 yıl sonra bugün bile oldukça hassas olarak çalışabilen bu saatler pek çok sovyet saati meraklısının gözde modelleridir.
1967 yılına gelindiğinde aynı fabrika sovyet ordusundan gelen istekle ilk vostok amphibian'ı tasarladı. bu saatler 200 metrelik(bazı özel modellerde 300 metre) su geçirmezlikleri ile sovyet komandolarına özel olarak tasarlanmıştı. ancak saatler o kadar sağlam ve hassastı ki uzay programlarında dahi kullanıldılar.
vostok saat fabrikası günümüzde de üretimine devam etmektedir. hala saatin kasasından, mekanizmasına kadar kendi içinde(inhouse) üretim yapan bu fabrika klasik çizgilere bağlı kalarak oldukça uygun fiyatlı ve dayanıklı saatleri sevenleri ile buluşturmaktadır.
kökleri 1721 yılına kadar uzanan petrodvorets fabrikası rusya'nın en eski fabrikasıdır. 1721 yılında peterhof oymacılık atölyesi olarak kurulan fabrika esas olarak taş işlemeciliği üzerinde çalışmıştır. işledikleri lüks objelerin bir kısmı müzelerdeki yerlerini alsalar da bazı örnekler hala versailles, louvre ve sanssouci saraylarında görülebilir.
sovyet döneminde de taş işlemeciliğine bir süre devam eden fabrikanın bu dönem eserleri olarak lenin mozolesi ve ünlü kremlin yıldızları örnek gösterilebilir.
2. dünya savaşı öncesinde kızıl ordu için malzeme üretimi de yapan fabrika leningrad kuşatması sırasında oldukça büyük hasar alır. 1945 yılında yenilenen fabrika sovyetler birliği'nin dışa bağımlılığını azaltmak için doğrudan stalin'in emri ile saat üretimine başlar. 1949 yılında üretilen ilk saatler pobeda ve zvezda adları altında piyasaya sürülür. 1961 yılında, tıpkı diğer bazı fabrikaların da yaptığı gibi, ilk kozmonot gagarin'in onuruna yeni bir marka yaratılır ve bu markaya türkçe'de roket anlamına gelen raketa adı verilir.
galibiyet alınan 2. dünya savaşının ardından fabrika 8000 kişiyi istihdam eden ve yılda 4,5 milyon saat üreten bir konuma gelir.
diğer pek çok saat fabrikası gibi sovyetler birliğinin dağılma süreci, dağılmanın hemen ertesinde kapitalist sisteme uyum sağlamada yaşadığı sıkıntılar ve girdiği mali kriz nedeniyle üretimini durdurur.
saati tasarlarken, suyun 200 metre altındaki basınç ve düşük sıcaklık onlar için bir sorundu. ama bunlar aşılabilir sorunlardı. isviçre yapımı bazı saatlerde bu sorunlar çoktan aşılmıştı. ama aşılamayacak bir sorun vardı: patent! bazıları onlara "neden bisikleti yeniden keşfetmeye çalışıyorsunuz?" diye soruyordu. bu sorunun sahiplerine göre yapılması gereken tek şey var olan bir saati kopyalamaktı. patentleri bu kadar dert etmeye gerek yoktu. ancak bilmedikleri şey, varolan bir saati kopyalayabilecek kadar hassas ekipmanlara sahip olunmadığıydı. tüm bu zorluklara rağmen mikhail novikov ve vera fedorovna belova tamamen özgün, benzerlerinden daha az maliyetli ve zorlu koşullara daha dayanıklı bir saat ürettiler. üretilen bu saate yeni bir isim gerekliydi. yapılan oylama sonucunda saat, karada ve suda aynı rahatlıkla yaşayan yaratıklara benzetilerek amphibian ismi uygun görüldü.
vostok amphibian pek çok deniz tatbikatında ve gerçek görevde kendini kanıtladı. sovyet ordusu tarafından özel istekle üretilen bu saat yine aynı ordu tarafından yıllarca fiilen kullanıldı. üzerine düşen görevi layıkıyla yerine getirdi ve artık önemli bir parça olarak pek çok koleksiyonerin koleksiyonunda yerini aldı. tıpkı matruşka gibi bu saatler de rusya'nın bir simgesi oldu.
2000 yılında 30 milyon ytl zarar etmişken 2001 yılında özelleştirme karşıtı bir yönetim başa geçip bu cumhuriyet emaneti kurumun 55 milyon ytl kâr edebileceğini kanıtlamıştır. kulislerde bu kârın sadece biriken stokların satılmasıyla sağlandığı dedikodusu dolaşırken aynı yönetim 2002 yılında tam 237 milyon ytl kâr açıklamıştır. seçimlerin ardından değişen hükümet, bilhassa gdo devi cargill'e kıyak adına özelleştirme kapsamına alınması düşünülen böyle bir kurumun kâr ediyor olmasına katlanamayıp ilk iş olarak yönetimi değiştirmiştir. değişen yönetim ilk yılları olan 2003 yılında yüksek verimli bir kurum ele aldıklarından isteseler de zarar edemeyip 265 milyon ytl kâr açıklamak zorunda kalmışlardır. bu hatalarını 2004 yılında telafi ederek kârı önce 83 milyon ytl'ye ardından gelen 2005 yılında da 44 milyon ytl'ye düşürdükten sonra 2006 yılında 60 milyon ytl zarar açıklayıp derin bir "ohh" çekmiştir.
bu güzide kuruluş artık rahat rahat peşkeş çekilebilir.
çünkü "zarar" ediyor.
bu işler de böyle yürüyor.
ostim civarında ne de çok var bu otostopçulardan. gidip geldikçe farkediyor insan. bazı özellikleri;
- elleri yumruk yapılmıştır ama asla sıkı bir yumruk değildir. hayat yorgunluğu yumruğa da yansımıştır.
- başparmak gidilmek istenen yönü göstermez, havadadır. belki de gidilmek istenen yön odur. bilinmez.
- müsait olduğunu düşündükleri bir araba onlara doğru yaklaşınca sıkılı olmayan yumruk ve havayı gösteren başparmak bir anlığına havaya kalkar ve iner. asla ısrar yoktur.
- ömür boyu yenilen darbelerin etkisiyle oluşmuş güvensizlik nedeniyle olsa gerek hiç bir araca umutla bakmazlar. omuzları her daim düşüktür.
- neredeyse tamamı sanayi işçisidir. işlerine yıllarını vermişlerdir. ama işleri onlara bir otomobil vermemiştir.
asansörde yankılanan yutkunma sesinin ardından ikinci bir asansör klasiğidir.
genellikle sabahın erken saatlerinde duyulur; kimi zaman bizden, kimi zaman diğer yolcudan. böyle bir durumda kişi gurultunun sesini bir kenara bırakıp "ulan acaba osurduğumu mu sanmışlardır" stresini yaşar. yutkunma sesi gibi temiz bir ses değildir yani. insanı gerdikçe gerer.
genellikle birbirini tanımayan 2-3 kişinin bindiği asansörlerde duyulur. seyahat esnasında asansör tenha ve sessiz olmalıdır. asansöre binilir, ardından yapmacık bir gülümsemeye eşlik eden selamlar savrulur asansör sakinlerine. gidilecek katın butonuna basılır, ve işte gergin bekleyiş başlamıştır bile.
önce birkaç saniye tavana bakılır, sonra birkaç saniye tabana bakılır. en sonunda da karşıya bakılarak yutkunulur. o sessizlikte öyle bir inlerki bu yutkunuş insanı yutkunduğuna yutkunacağına pişman eder.
bir de bu durumun karın gurultusu modeli vardır ki, o ayrı bir başlıkta incelenmelidir.
ilk olarak, ankara keçiören'de bir oto elektrik tükanının camındaki yazıda rastladığım müzik türü. başka bir yerde de rastlamadım zaten. yazı aynen şöyle idi;
hollanda'da ortaya çıkan yeni bir akım. bekaretin toplum nazarında yeniden önem kazanmasıyla evlenecek gay çiftler bekarete düşkün partnerler aramaya koyulmuş.
ya da ben şimdi uydurdum. emin değilim.
aslında eminim uydurdum.
evet.
