yükseliş devri'nde hazırlanmış ve osmanlı devleti'nde yaşamış din alimlerini tanıtan resimli (minyatürlü) bir eserde bahsi geçmekte olup, minyatürde parmaklıklar ardında tasvir edilmiştir.
Osmanlı'nın ilk sosyalisti. yarin yanağından gayrı her şeyi paylaşmak diyerek bize yolsuzluğun, hırsızlığın, kul hakkının ve paylaşılmayan her şeyin haram olduğunu söyleyen kişi.
ilk sosyalistlerdendir. yarin yanağından gayrı her şeyin paylaşılmasını savunmuş, fikirleri yüzünden çelebi mehmet tarafından serez çarşısında astırılmıştır.
"hava herkesin havasıdır
su herkesin suyudur da
ekmek neden herkesin ekmeği değildir?
acı niye herkesin acısı değildir?"
tarihte bilinen ilk sosyalistlerden olan bir şeyh.
fikirleri belki osmanlı'ya çağ atlatacaktı belki de kısa sürede yıkılmasına sebebiyet verecekti. bunu bilemeyiz. ama çok yanlış bir dönemde ortaya çıktı. devlet adeta ikinci kez kurulduğu bir dönemi yaşıyordu. anadoluda çok toprak kaybı vardı. böyle bir dönemde bu tarz düşüncelerle ortaya çıkması büyük bir hataydı. çıkardığı isyan neredeyse şeyh sait isyanıyla eş değerdir. katledilmesi biraz tartışmalı olmakla beraber gerekliydi. yinede bu onu bir hain yapmaz. allah rahmet eylesin.
milletsizlerce kahraman ilan edilmiş hain tanesi. batıni köpeği birisiydi.
kendisi bile itiraf etmiştir bunun hükmünün idam olduğunu. içkiyle müritlerini uyuşturur, olmayacak vaatler verirdi.
Yukardaki entrymi okuyunca amma sıkmışım lan dedim.
Daha sonra başlığı biraz kurcalayınca yazarların yüzde doksandokuzunun bu adam hakkındaki entrylerini mabadından salladıklarının farkına vardım.
Neyse ben kendi hatamı düzelteyim kendisi batıni falan değildir.
Kendisi katıksız bir sünnidir. Evet genel olarak bazı görüşleri eleştirilmiş olabilir. Özellikle tasavufi düşünceleri birçok tasavvuf çevresinden bile tenkit almış olabilir ama bunlar ayrı davalar...
Ayrıca Osmanlıya isyan ne mk. O zamanlar Osmanlı mı varmış...
Osmanlının resmi ideolojisinin oluşması 16.yüzyılın ortalarından başlar.
dini-felsefi yönüyle isyancı-politik yönünün ayrı tutulması gerektiğini düşündüğüm tarihi kişilik.
öncelikle gözden kaçırmamak gereken husus varidat ve diğerleri ayrımı. bedreddin sünni altyapısı olan biridir ve şehzade musa'nın bir dönem kazaskerliğini yapmıştır; yani kazaskerlik yönüyle devlet otoritesini kabul eden hatta bir parçası olan biridir. bunun yanında yazdığı diğer eserler ve söylevleri herhangi bir spekülasyona yol açmamışken varidat'ın ayrı bir konumda olması asıl mesele. kısaca varidat'ta tasavvufta sıkça yer bulan her varlık tanrının yansımasıdır görüşünün daha çarpıcı ifadeyle dile getirdiği ve tepki çektiği söylenebilir. eserle ilgili, dolayısıyla bedreddin ile ilgili, en büyük belirsizlik varidat'ın kendi tarafından mı yoksa bir öğrencisi tarafından mı yazıldığının bilinmiyor oluşudur. zira varidat sözcüğü türkçeye gelirler, kazanımlar ve ikinci anlam olarak da içe doğan şeyler olarak çevrilmektedir yani bir müridini hocasının anlattıklarını "yanlış" anlayarak kaleme aldığı notlar mı yoksa bunlar benden kazanmanız gerekenler yahut bunlar içime doğan/içimden gelenler mantığıyla bedreddin tarafından yazılan öğretiler mi bilinmemektedir. bedreddin hakkında bir diğer nokta da varidat'taki görüşlerinin sanıldığı gibi kesin bir şekilde reddedilmeyişidir. varidat'ı yorumlayan bilinen ilk din alimi olan ve devrin önde gelen alimlerinden olan abdullah-ı ilahi varidat'ı aykırı bulmamış, itikada uygun olarak nitelemiştir; ancak abdullah-ı ilahi'den daha sonra yorumlayan birçok alim varidat'ın din dışı olduğunu söylemiştir, bunlardan en bilineni aziz mahmud hüdayi'dir. işte bu yorum konusundaki can alıcı ve değerlendirilirken kaçırılan nokta ise osmanlı devleti'nin yönetim ve din anlayışındaki değişimdir. halil inalcıkhocanın dediği gibi osmanlı, kuruluş döneminde bektaşi gelenekleri doğrultusunda bir devletken git gide sünni şeriat devlet yönetiminde baskınlaşmış ve kanuni sonrası ise sistematik bir şekilde şerri yönetim uygulanmıştır. anadolu tasavvuf geleneğinin bektaşi kültüründen beslendiği de dikkate alındığında zamanla değişen yorumlama farklılıkları daha açık anaşılabilir. tüm bunlara bakarak bedreddin meselesinin dini boyutunun yeterince aydınlık olmadığı ve sonunu getiren asıl meselenin siyasi tutumu olduğu söylenebilir.
bunun yanı sıra bir de politik boyut vardır ki burada börklüce mustafa'da işin içine girmektedir. bedreddin'in sağ kolu ve öğrencisi olan, hatta kendi çocuğunu bile emanet ettiği bu adam, bedreddin'in ölümünden sonra isyanın asıl politik olarak nitelenen ayağını yürütmüş ve savaşmıştır. bedreddin'e bu kadar yakın olan birinin bedreddin'in felsefesini oluşturan temel taşlardan biri de dinleri sistem itibariyle ayrıntı olarak görmesi ve özünde hepsinin aynı olduğunu düşünmesidir. bu neden önemli? çünkü bazı kişiler menderes ovasında yaşayan bedreddin'in çevredeki rum reayadan aldığı desteği dış güçlerin oyunu diye yorumlamaktadır. bir dönem eflak-boğdan'a sığınması ise bedreddin'i çok net ve sığ şekilde hain ve kafir olarak tanımlayan bu zümrenin tutunduğu en büyük daldır. lakin bu noktada unutulan şey ise söz konusu dönemden hemen önce gerçekleşen ankara savaşı ve anadolu'daki beylikler arası siyasi çekişme gerçeğidir. ankara savaşı'nda bayezid'in tarafında savaşa giren türk beylikleri ve ordudaki çoğu kuvvet saf değiştirip ihanet ederken bayezid ile sonuda dek savaşan yalnızca bektaşi gelenekten gelen yeniçeriler ve sırp kuvvetleri** olmuştur. bu olay, sonrasındaki siyasi iktidarsızlık dönemi yorumlanırken göz ardı edilmemeli, kimin "yerli ve milli" olduğu konusu tekrar düşünülmelidir. ege denizi'ne açılan ve o dönemde anadolu'nun en önemli limanı denebilecek izmir'i içinde barındıran, ayrıca menderes ovası gibi verimli topraklarda konumlanan aydınoğulları beyliği söz konusu dönemde bu özellikleriyle, anadolu egemenliği mücadelesinde osmanlı'ya ciddi bir rakip olmuş ve çeşitli yöntemlerle osmanlı'yı yıkmaya çalışmıştır. hatta ve hatta istanbulu'u bile kuşatan bu güçlü türk beyliği ile şeyh bedreddin arasındaki ilişki, bedreddin-osmanlı ilişkileri incelenirken gözden kaçırılmamalı, anadolu'nun tek ve mutlak hakimi olan osmanlı ve bu mutlak güce isyan eden dış destekli kafirler tezi tekrar incelenmelidir. son olarak ilkokul tarih kitabında okudukları bir paragraf bilgiyle bedreddin'e hakaretler yağdıranlar günümüzde ege bölgesinde bedreddini meshebine mensup vatandaşlarımızın halen varlıklarını sürdürdüklerini unutmasınlar.
genel olarak çok yanlış anlatılmış ve anlatılan kişi. hatta kimi aydın kesim tarafından bile sırf lakabı şeyh diye ön yargılı yaklaşılır. simavnalı bedreddin lakabı daha çok yakışır kendisine bence. ilk kırkpınar etkinlikleri simavna'da yapıldığı için 9 yaşında ilk kırkpınarı izleyenlerden biri olduğu düşünülür.
aslında büyük bir düşünür ve felsefe adamı. fatih sultan mehmet'in hocası olan meşhur Akşemseddin kendisinin öğrencisidir! edirne'de bulunan kadı bedrettin camii ona atfedilse de sonrasındaki başka bir edirne kadısı olan bedrettin'e aittir.
bu yıl ölümünün 597. yılı ve edirne'de bir çok etkinlik ile anılıyor kendisi, düşünceleri ve felsefesi...
ek: devlet memuru yani kazasker rütbesinde iken serez bedesteni önünde idam edildiği için mezarı istanbul'da ikinci mahmut'un haziresine gömülmüştür. çelebi mehmet idam gücüne sahip olduğu halde kararı vermekten çekinmiş ve şeyhülislam'dan da fetva almayı yetersiz bulup onun başkanlığında bir ulema grubunun kurulup kararı onların almasını emreder. bu grubun onayı ve fetvası ile idam edilebilmiştir.
paylaşmak, yarimizin yanagindan gayrı her seyi. kardeş gibi.
musa celebinin kadilarindandi. 2 3 seneligine güneş ülkesi idealini gerceklestirmis galiba. ben dede sultani tanirim, o da seyh bedrettinin talebelerindenmis herhal.
ciplak bedeni carsinin karsisinda teshir edilmis oldukten sonrada.
ilginc dusunceler ilginc hayat hikayaleri. bos zamaninizda okuyun derim. okuduktan sonra isterseniz yazin banada, fikirlerini tartisalim seyh bedreddinin.
(...)
Yağmur çiseliyor,
Serez’in esnaf çarşısında,
bir bakırcı dükkanının karşısında
Bedreddin’im bir ağaca asılı.
Yağmur çiseliyor,
Gecenin geç ve yıldızsız bir saatidir.
Ve yağmurda ıslanan
yapraksız bir dalda sallanan şeyhimin
çırılçıplak etidir.
Yağmur çiseliyor,
Serez çarşısı dilsiz,
Serez çarşısı kör.
Havada konuşmamanın, görmemenin kahrolası hüznü
Ve Serez çarşısı kapatmış elleriyle yüzünü.
