irani bir kavimdir. dil yapıları ve diğer özellikleri hakkında en muhakkik araştırmaları rus ve hollandalı etimologlar yapmış. wikipedia'da bugünkü iran farsçası, kürtçe ve zazaca arasında günlük hayatta kullanılan bazı temel kelime öbekleri arasında mukayese yapan bir tablo var. zazaca'nın farsça'dan etkilenmişliği gayet net olarak görülmekte. kürtçe'ye biraz daha uzak. kürtçe'deki boğaz harfleri ve sert ünsüzlerden çok farsça'daki yayvan telaffuz şekli zazaca'da mevcut. bilmeyen ve kulak aşinalığı olmayan birisi işittiğinin avrupa lisanlarından birisi olduğunu zannedebilir. kürtlerle yakınlığı, türklerle özbek veya kırgızların yakınlığı gibi olabilir. kuzendirler. zazaları irani milletler toplululuğunun bir alt kümesi olarak kabul etmek daha doğrudur diye düşünüyorum. bunun dışında yapılacak tüm yorumlar günlük siyasetin veya emperyal amaçların gölgesinde kalacaktır. zazaların kürt olmadığı veya kürtlerin bir kolu olmadığı gayet sarihtir. bununla birlikte politik meselelerden ötürü kendini kürt olarak tanımlayan zazaların varlığı da bir hakikattir. kendisini kürt olarak görüyorsa kürttür. ancak bu tanımlama ve kimlik beyanı, ilmi olmaktan ziyade politiktir. yani kürdüm diyen bir zaza daha ziyade kendini kürdistani bir ülkünün müntesibi olarak görmektedir. alman milliyetçiliğinin erken dönem babalarından olan chamberlain de anne,babadan bir ingilizdi. zazaların çoğunluğu ise kendisini yaşadıkları türkiye ve iran ulusunun bir parçası olarak görmektedir. bu meyanda özetleyecek olursak,
-zazalar müstakil bir ırk veya ayrı bir ulus değildir. çünkü kürtler gibi uluslaşma ve ayrı bir millet olma yolunu tercih etmemişlerdir. ancak başlı başına bir kavim oldukları, kürt, türk veya pers olmadıkları da gerçektir.
-zazaca gelişmiş bir diyalekt midir yoksa başlı başına bir dil midir? dil özellikleri gösterdiğini söylemek mümkün. ancak dilin gelişmişliği biraz da medeniyet kurmayla alakalı olduğu için, zazalar ferdi anlamda türk,iran ve kürt ulusu içerisinde aktif olarak siyasi ve ticari hayatta yer alsalar da müstakil bir zaza devleti, edebiyatı olmadığından dil güdük kalmış olabilir.
ülkemizin en mezhepçi topluluğudur. siyasi tercihleri mezheplerine göre şekillenir. tunceli ve varto'da alevi zazalar sol; bingöl, elazığ, siverek ve diyarbakır zazaları sağ partilere oy verir. palu ve bingöl'de kadınların önemli bölümü çarşaflıyken her türlü dinci farksiyonlar taban bulabilir. tunceli'ye giderseniz bu tam tersi olabilir. sokaklarda kızla rahatça şort giyip dolaşabilir. en kıytırık sol partiler bile tunceli'de iyi destekçi bulabilir. alevi ve sünni oranı birbirine bu kadar yakın olmasına rağmen mezhepçilikleri yüzünden sahip kalmışlardır. son yıllarda kürt olduklarına dair çeşitli dezenformasyon yapılmaktadır. özellikle alevi zazalar kürtleşmektedir. sünni zazalar ise türkiye içinde asimile olmaktan rahatsız değildir. yakın bir gelecekte dillerini tamamen kaybetmeleri olası gözükmektedir.
zazalar kesinlikle kürttür elazıg ve urfa zazaları genellikle asimile olmuştur. kurmanc zaza goran soran olmak üzere 4 bolümden oluşur ama hepsinin genel adı kürttür.
kesinlikle kürt değillerdir.Bir kürtle zaza kendi dillerinde konuşurlarsa anlaşamazlar dilleri birbirinden farklıdır.Çoğu zaza ya Türküm ya kürdüm der zazayım diyenler azdır.
bir önceki girime bakmayın.babadan türk anneden zaza biri olarak zazalar kimdir nedir açıklayayım demin üşengeçlikten şey etmedim neyse ki uykum açıldı :
zazalar ne türk ne kürttür ayrı bir ırktır.zazacanın kürtçeyle bir alakası yok lehçelerinden biri olduğu da yalandır.ünlü dilbilimcileri tarafından defalarca açıklanmıştır zazaca ayrı bir dil.
pers imparatorluğunun saray halkıdır zazalar anlayacağınız dilde asilleri.
büyük iskenderin darius'u yenip pers imparatorluğunu yıkmasından dolayı pers imparatorluğunun saray halkı(zazalar) baskılardan dolayı anadoluya göçüyor.
ağırlıklı bulundukları iller sivas dersim muşvarto bingöl.
bu sırada kürtlerle aynı coğrafyanın verdiği etkileşimle yakınlaşıyorlar ama yineliyorum kürtlerle bir alakası olmayan ırktır.
aslında bir çoğunuz şu yazıyı okumaz değmeyecek ibnelersinizde hadi size kıyak ibişler seviyorum sizi.
ne kürt ne de türk değillerdir, allah aşkına zaten kürtlerle de vücut yapıları benzemiyor, dillerinde de kürtçeyle farklılıkları var, daha çok farslardan gelen bir anadolu halkı oldukları söyleniyor.
kesinlikle kürtlerle alakaları yoktur.göstergesi olarak da zazacanın kürtçe ile alakası yoktur.irani bir halktır.doğuda ermeni ve kürtlerle karışmışlarsa da kendi kimliklerini korumayı başarmışlardır.
türk ve kürtler arasındaki süregelen çatışmalarda ortada kalmış tek anadolu halkıdır denebilir.büyük çoğunluğu tarafsızdır ve pkk sorununun bir an önce bitmesini arzulamaktadırlar.
sanılanın aksine çoğunluğu sünnî/hanefîdir. alevi olan zazalar tunceli ve erzincan'da yaşarlar, erzurum, bingöl ve sivas'ta kayda değer alevî-zaza nüfus yoktur.
zazalar tahminen 4 milyondur bunun 2,5 milyonu sünnî/hanefî, 1,5 milyonu alevîdir. alevî zazalar tunceli, erzincan ve kısmen erzurum, bingöl ve muşta yaşarlarken, sünnî zazalar ise bingöl, diyarbakır, siverek (urfa) , gerger (adıyaman) ve elazığ'da yaşarlar.
not: kürt/kurmançlarla bir ilgileri yoktur, uzaktan akrabadırlar. kürtler mezopotamya'nın yerli kavmiyken, zazalar anadolu'ya türklerle birlikte gelen bir iran halkıdırlar. soğd kavminin torunları oldukları tezi mevcuttur
(bkz: soğd)
kimileri zazalar'ın "horasan türkmeni" olduğundan, kimileri de irani bir halk olan "gurlular"la akrabalığından bahseder. ki bu iki tez de haklı olabilir.
lakin karınca kadar aklı ve tarih bilinci olmayan bir büyük kesim de zazalar'ı bir kürt boyu olarak betimler ki bunu tez olarak değil bir saçmalık olarak kabul etmek gerektir.
orhun kitabelerinde "az" adı verilen bir bozkır kavminden bahsedilir. az kavmi yahut "azlar" çin kaynaklarında "yüeçiler" olarak geçen göçebe bir kavimdir. dilleri orta asya türk lehçelerine benzese de ural altay dil ailesine mensup olmayıp, hint avrupa dil ailesine mensup bir dildir. m.ö 3. yy da çin'in kuzeydoğusunda bir devlet kuran yueçiler(azlar) mö.203 te mete han tarafından dağıtılarak yıkıldı ve orta asya'ya ve doğu iran'a göç ettiler. büyük iskender'in artıkları ile mücadele ederek doğu anadolu-kuzey ırak'a kadar geldiler ve burada göçebe hayatlarına devam ettiler. azların büyük kısmı ise horasan'da yerleşti.
iran'ın islam devleti tarafından fethedilmesi ile birlikte iran'da bulunan azlar islamiyeti benimsediler ve anadolu-suriye-ırak-iran coğrafyasında varlıklarını sürdürdüler.
işte bu "az" ismi tekrarlanarak azlar-azazlar ve zazalar olarak bugünkü halini almıştır.
zaza-yueçilerin türk dünyası ile bu kadar iç içe olması neticesinde ve horasan'da yüzyıllar boyunca türkmenler ve türk devletleri'nin hakimiyetinde kalmalarından dolayı azlar-zazalar türkmen(horasan türkmenleri) ile özdeşleşmiş ve birtakım kaynaklarca böyle tanımlanmışlardır.
zazaca'yı türkçe ve kürçe ile mukayese edecek olursak;
zazaca----->türkçe---->kürtçe
kosik------>kaşık----->kevçi(ne alaka amk)
legan------>leğen----->teşt(oha)
samani----->saman----->ka(çüşşş)
çuvale----->çuval----->çewal(ok)
sekar------>şeker----->şekir(tamam reyiz)
begir------>beygir---->bergir(vay amk)
dusmeni---->düşmanlık-->neyari(bak şimdi)
ucağ------->ocak------->kürre(tey allam ya)
usil------->usul------->hawe(harf bile benzemiyor)
sekuy------>seki------->sekü(benziyo ya la)
tırpun----->tırpan----->tırpan(kesin bizden arak)
siya------->siyah------>reş(hoşt)
kertal----->kartal----->derüş(kartalı ne bilsin garipler)
berazhoz--->domuz------>beraz(oldu mu ya)
ekrew------>akrep------>tirk(yok hacı bu da olmadı)
görüldüğü üzre random seçilen bazı kelimelerde zazaca ile türkçe arasındaki benzerlik, zazaca ile kürtçe arasındaki benzerlikten daha fazladır.
ama tabi sırf birkaç kelime benziyor diye zazalar'ın türk olduğunu iddia etmek komiklik olur.
altayik-turani bir ırk ile hint avrupalı bir ırk ne kadar akraba olabilirse, türklerle zazalar da o kadar akrabadır.
zazaların türkmenliği ise çağlar içerisinde türk toplumu içerisinde asimile olmalarındandır. tıpkı çağlar içerisinde kürtler içinde asimile oldukları gibi.
--yazının bundan sonrasınıiq seviyesi düşük akepe seçmeni okusa da olur. nasılsa sonuna geldik...--
işte bu asimilasyon neticesinde zazalar kah türk milliyetçisi olmuş, kah dersim'de isyancı, kah pkk destekçisi olmuş, kah köy korucusu...
velhasılı kelam, nev'i şahsına münhasır bir millettir bizim "az kavmi..."
--spoiler--
biraz turani, biraz irani, yüeçilerden türemiş olan az kavmi...
sorsan der kürdi, vatan bellemiş dersim'i...
zaza olmuş zamanede bizim az kavmi...
--spoiler--
zazalığın asıl ne olduğunu bilmeyenlerin, kendilerini 'kürt' diye nitelendirenlerin bir süre tanışık kaldıkları durumda türk insanına ve türkiye ne kadar bağlı olduklarını şaşırtıcı derecede gösteren kökenlerdir.
pek bilinmesede pkk içinde üst kademelerde türkmen alevilerinden sonra en çok olan guruplardan biridir. ölen pkk lıların bir soy araştırması yapalım çoğu sünni kürttür ama başlarında ya türkmen alevisi ya da zaza alevisi vardır.
