hem türk hem de zaza olaraktan; zazalarin milliyetçi görünmesinin tek sebebi asimile çabasindaki kürtlerdir. kürtler devlet kursa isyan etmekle kalmazlar; türklerden de ön cephede düşmanlik ederler.
ayriyetten kendilerini kürtleştirmeye çalişan soysuzlarin kökü kurutulmalidir.
hem kürt hem zaza olarak bu zazalardaki kürt degilim tavri irkciliktir. ayrica zazalari pek sevmiyorum. ikincisi milliyetcilik damarlari kabarik olmasi ayar ediyor. kurtler devlet kursa bunlar isyan eder. kürtle$tirilmelidirler.
zazaca: z
ingilizce: i
-z- dı (iki)
-i- tu (two)
-z- hirı (üç)
-i- tiri (three)
... ve daha aklima gelmeyen yüzlerce örnek. yorum sizin artik.
tanim: kürtlerin asimile etmeye çaliştigi özgün dildir. yukaridaki örneklerde görülecegi üzere kürtçe'yle oldugu kadar ingilizce'yle de akrabaligi vardir. bundan sonuçla zazalar ingilizdir sonucu çikabilir. ayriyetten, konuşma dilinin yarisindan fazlasi türkçe kelimelerden oluşur. buradan da zazalar türktür sonucu çikabilir.
sonuç olarak; kürtçeyle yakindan uzaktan alakasi olmayan dildir.
zazaca: z
kürmanci: k
-z- To ke mıra şiya
-k- (tu ji mira çuya)
-z-Asme bıya tari
-k- ( hev bıya tari)
-z-Bezna, to ya rındeka
-k- ( bejna te ye rındıke)
-z- Mırê biya mezele
-k-(Mırê biya mezele)
-z-Merdena mına gule, merdena
mına
-k-( mırınamıne gule mırınamıne gule)
kürtçe farsçaya biraz daha yakındır. Ondan dolayı Zazaca ya göre türkçeye biraz daha uzaktır. mesela;
TR-FARS-KR
Yeni-Nev-Nev
Gün-Roz-Roj
Yok-Na(Bi)-Na(Bi)
Soğan-Pivaz-Pevaz
Yağmur-Bâran-Baran
Kardeş-Birader-Breder
Kardeşim-biradermın-bremın gibi Zazaca başlı başına farklı bir dil doğru dersin ancak
Doğu anadolu ve güney kürtçesi birbirinden oldukça farklıdır. Diyarbakır kürdüyle Kars kürdü birbiriyle anlaşabilir ama bi kars kürdüyle bir mardin kürdü çok zor anlaşabilir bulundukları coğrafi konum nedniyle arapca, Farsça, Öztürkçe, suryanice, Lazca(Gürcüce), Ermenice gibi dillere kaymalar olmuştur.
hayatımın bu aşamısına kadar en iyi tunceli'nin merkez ve merkeze bağlı köyler cıvarında konuşulduğunu sandığım dil. lakin kısa bir süre önce elazığ havalimanında tepeden tırnağa kara çarşaflı muhafazakar ablalarımızın, annelerimizin konuşmasına tanık olunca bu dilin en iyi elazığ'da konuşulduğuna karar verdim. gerçekten duru, derin ve akıcı.
irani bir dildir, belli kesimlerce kürtçenin lehçesi olduğu iddia edilse de başlı başına bir dildir.
kullanıcılarının tamamına yakını türkiye'de yaşamaktadır. bu dilin kullanıldığı illeirimiz;
bingöl, tunceli, diyarbakır (kuzey ilçeleri), şanlıurfa (siverek ilçesi), adıyaman (gerger ilçesi), elazığ, erzincan (çayırlı, tercan, kemah ve merkez ilçesi), erzurum (hınıs ilçesi), muş (varto ilçesi), sivas (zara ve imranlı ilçesi), gümüşhane (şiran ve kelkit ilçesi), aksaray (merkez ilçe)
not: verdiğim yerleşim birimlerinde tamamen zazaca konuşulduğu anlaşılmamalıdır. mesela sivas'ın zara ve imranlı ilçelerinde zazaca konuşan çok az insan vardır, yine gümüşhane'nin şiran ve kelkit ilçelerinde sadece 1 - 2 köy kısmen konuşur.
tek başına ayrı bir dil olan, kullanıldığı yere göre tunceli, diyarbakır, sürgünden dolayı konya( konya da ne arar la zaza) şehirlerinde yer yer ufak çapta farlılıklar gösterebilir.
bence bu dilin en katıksız saf hali dersim'in iç bölgelerinde konuşulur. yani tunceli ilçelerinde konuşalan zazaca dahi nedense kulak tırmalar. ama özellikle merkez ve merkeze bağlı köylerde ve yine özellikle yaşlıların çok güzel konuştuğu bir dildir.
bolca tartışılmış, kürtçenin lehçesi midir değil midir? diye. dil bilimci falan değilim ama kürtçe konuşulduğu zaman tek bir kelime anlamam. zazacaya çok iyi hakim olmama rağmen. eğer lehçesi olsaydı mutlaka bir çıkış yolu bulunurdu. daha derinden incelemek gerekir muhakkak ama bence zazaca kendi başına bir dildir.
bir şey daha bu dilde dinlenen şarkılar, türküler, maniler, masallar gerçekten çok güzeldir.
unesco'nun yaptığı araştırmaya göre, türkiye'de kaybolmaya yüz tutmuş diller arasındadır. yani ölmek üzeredir. bir dilin ölümü ise en az bir insanın ölümü kadar acıdır. ki, bu insanı; anneniz, babanız, kardeşiniz gibi düşünün.
bence kürtçenin bir lehçesidir. kendi mütevazi gözlemlerim beni bu sonuca getirdi. ama bu demek değildirdir ki zazaca ayrı bil dildir diyenleri devletçi, türkçü, hain, kravatlı korucu ilan edeyim. hem haddim, hem de adabım müsaade etmez.
ortada bir gerçek var hiç bir kürt televizyonu, yayını, dergisi zazacaya gereken önemi vermiyor. zazacanın kaybolmakta olan diller listesine girmesinde bence suçludur bu televizyonlar, yayınlar, dergiler, gazeteler. bunların görevi çünkü dili canlı tutmak geliştirmek. kürt hareketinde (hem güneydeki, hem kuzeydeki) bugüne kadar zazacayı görmezden gelme gibi bir tutum vardı. varlığı kabul ediliyordu karşı karşıya gelince, ama ne çalışma yapılıyordu hakkında ne de önem veriliyordu. hatta zamanla ulusal birlik için kurmancinin içinde erimesini savunanlar bile vardı ve bu görüş fazla dillendirilmesede zımmen kabul görmüş gibiydi. bütün bunlar kürt hareketinin sakat modernist anlayışıyla alakalı. bu görüş şu anda değişiyor ama kötü olan kürt hareketinin iradi kararıyla değişmiyor, zazaların zorlamasıyla değişiyor.
yapılması gereken zazaca siyasi faaliyet yürütmek, televizyon yayını yapmak, masallar derlemek, klamlar toplamak, kitap çıkarmak, gazete basmak, dergi yayınlamaktır.
ama samimi şekilde, dostlar alışverişte görsün diye değil.
komik , eğlenceli, tuhaf kelime telaffuzlarına sahip bir dil.
tırpıstık: kırkayak
pısing:kedi
kutik: köpek
mılçik: kuş
çene:kız çocuğu
çene çene be ita: kız kız gel buraya!
layik:oğlan çocuğu
laci dongij: domuzun çocuğu
merrii :fare(genelde küfredilirken -i iler ve -r'ler vurgulanır)
cina canderme: jandarmanın karısı(küfür amaçlı kullanılır)
çocukken, daha ilkokula bile gitmezken sokakta saklambaç oynayabilmek için sayılarını, bir kaç kelimesini doğaçlama olarak öğrendiğim dil.
bu yaşımdan o yaşıma baktığımda, çocukların ortak yaşama nasıl kolay adapte olduklarını, birbirlerini nasıl kolayca ve farkında bile olmadan kabullendiklerini ve sevdiklerini görüyorum.
ah! çocukluğumun zaza kasabası, ah! çocukluk arkadaşlarım, ah! ülkem.
zaza bir arkadaşımın öğrettiği kadarını bildiğim kürtçeden daha hoş bir dildir. kürtçede güzeldir ama zazaca ondan güzeldir şahsıma göre. şarkıları özellikle. mawe xer merhaba demekti sanıyorum.
