Bireyde veya ahlâki özne ya da failde var olan doğru ve yanlış duygusu.
Çeşitli filozoflar tarafından farklı şekillerde tanımlanan vicdanla, dini bir çerçeve içinde bazen Tanrının sesinin bir yansıması, hümanizm çağında insanlara neden sakınmaları gerektiğini bildiren insani bir meleke veya aklın sesi, bu ikisi arasında kalan dönemlerde de özel bir ahlâk duyusu anlatılmak istenmiştir.
Bununla birlikte, vicdan terimine ilişkin en iyi açıklama, onun tüm güdülenmeler üzerinde mutlak bir otoritesi olduğunu söyleyen Joseph Butlerdan gelmiştir. On sekizinci yüzyılda akılcı ahlâk görüşleriyle ahlâk duyusu öğretilerinin bir sentezini yapan filozof, vicdanı yüreğin olaylara yönelmiş algısı olarak tanımlamıştır.
insanın yaşam tarzıyla birlikte oluşturulan duygudur. o tıpkı bir çocuk yetiştimek gibidir. hangi şartlarda yetişirse o ortamın şeklini alır. vicdan hem iyi hem kötüdür. kişinin değer yargılarına göre değişir.
bireyin ic dünyası ile dısardan kendisine sunulan dünya arasında kurdugu dengeye vicdan denir. dıs dünyadan ,yani toplumdan bireye empoze edilen ahlak kuralları , yasaklar biray tarafından icselletirilmistir. dogru_yanlıs standartlarını olusturan bu kurallarla bütünlesme sonucu vicdan olusur.
düşmanı nefis olan kavramdır. nefisle vicdan insanın ömrü boyunca sürekli kavga halindedir. vicdanını dinleyen insan nefsine karşı galip olur ve kurtuluşa erer.
kişinin ruhundaki; suçla devreye giren ceza mekanizmasıdır vicdan...
hiç kimse bilmese bile kişi kendisine saygısını yitirmeye başlar yavaş yavaş, suç ve ceza romanında en etraflı şekilde açıklanmış ilahi bir kavramdır. herşeyden ve herkesin vereceğinden çok daha ağır bir cezanın insanın içini kemirmesi, zamanla derinleşmesi, dayanılmaz hale dönüşmesidir ıstırabın.
vicdan; "insan"i vasıfları kaybetmemek adına, bireysel bir yaşam mücadelesidir. ne yaparsan yap temizlenmeyen bir "siyah"tır, siyah olarak kalıp ruhun çürümesine engel olur...
dinden, ideolojiden uzak bir iç hesaplaşma mekanizmasıdır. komşusu açken tok yatmamak bir vicdan meselesi imiş görünse de asıl vicdan meselesi kendisinin neden tok, komşusunun neden aç olduğunu sorgulamaktır. bu çeşit allah rızası yardımları açlık sorununu çözmez. tek başına vicdan elbette bir çıkış bulmak için yeterli değildir. ama adamlar çalışmış etmiş bilimsel sosyalizm diye bir olay icat etmiş. vicdanla yanyana gelince güzel de duruyor. komşun açken tok yatma aslan, komşuna ver de iki okusun felsefenin temel ilkelerini, bu işler yağmur duasına çıkmayla olmaz.
