suhte isyanları

anadolu'da ilk büyük celali hareketleri, medrese öğrencilerinin (suhte ya da softa) hareketi olarak ortaya çıktı. medrese öğrenciler ve medrese bitirip iş bulamayanlar yozgat, amasya, adıyaman , sivas ve malatya yörelerinde büyük ayaklanmalar başlattılar. bu ayaklanmalar tarihe suhte ayaklanmaları olarak geçti. daha sonra, asker sınıfından levent ve sekbanlar ayaklandılar. bu arada osmanlı devleti'nin yerel yöneticileri, güç kullanarak halktan vergi toplamaya başladılar. yerel yöneticilerin zulmü merkezi hükümet tarafından önü alınamaz duruma gelince, iii. murat (1574-1595), iii. mehmet (1595-1603) ve i. ahmet (1603-1617) soygunlara, yöneticilere ve memurlara karşı köylülerin silahla mücadele etmesini isteyen fermanlar çıkardılar. bu dönemin önemli ismi şeyhülislam mustafa sunullah efendi olmuş ve devşirme sadrazamlara karşı verdiği fetvalar ile anadolu'da ki türk varlığının yaşamasını sağlamıştır.

dönemin medreselerinde yüksek tahsil yapan öğrencilerin gelecek kaygıları nedeniyle çıkan ayaklanmalardır.

16. yy tüm dünyada özellikle akdeniz civarı ve osmanlıda salgın hastalıkların tedavi edilebilir seviyeye geldiği ve bu nedenle ölümlerin azaldığı; nüfusun arttığı bir dönem olmuştu. bu nedenle medreseye alınan öğrenciler kapasitenin üstünde olduğu gibi mezun olanların istihdamlarıda yine nufüs artışları nedeniyle kısıtlı hale gelmişti. bu neticeler sonucunda medreselerde okuyan suhte yada softa denilen bu öğrenciler anadoluya giderek gelirlerini masum halk üzerinden yağma ile elde etmeye çalıştılar. suhte isyanlarının ne zaman bittiğinin tam bir tarihi yoktur çünkü suhteler 16 yy'da bu isyandan daha kavurucu ve zararlı olan celali ayaklanmalarına katılmışlar isyanlarının boyutlarını celalilerle birlikte arttırmışlardır.

isyanların bu denli zararlı olması ve engellenememesi osmanlı devletinin doğuda safeviler, batıda avusturyalılar ile savaşması, savaşların uzun sürmesi ve ekonomiye büyük darbe indirmesi; dolayısıyla osmanlının savaşları bitirdikten sonra celalilerle ilgilenmelerini gerektirmiştir.

ayrıca celali isyanlarının kolay bastırılmamasının en önemli sebeplerinden biri de yine bu yüzyılda ateşli silahların halk arasında yayılması ve isyancılarında faydalanmış olmalarıdır.