gerçek anlamıyla röportaj, bir olayı bir gerçeği açığa çıkarmak için bir bölgeyi gezmek, çok sayıda insanla görüşmek suretiyle yapılan bir araştırmadır.
günlük hayatta kullandığımız röportaj (bir insanla yapılan soru cevaplı söyleşi) aslen röportaj değil, mülakattır.
Otur roman yaz daha kolay. Yani öyleymiş bir röportaj yaptım dergim için. Allah ım bir insana derdini anlatmak, onu açmaya çalışmak, konuyu yönlendirmek, havada yüzen kelimeleri yazmak sonra düzenlemek bilmem ne yaşlandım vallahi. Hiç sevmiyorum bu türü.
röportajlara çok meraklı birisi olarak, bu işin çok basit olduğunu sanmak hatasına düşenleri görmekteyim. bu iş bilgili olmaktan öte insan sarraflığıdır. kimi insanı, aydını konuşturmak, verim almak için ona dair konuya dair çok bilgili olunmalı ki, yapılan röportaj, başarılı hatta azar ve ayar verilmeyen bir röportaj olabilsin.
kimi zamanda röportaj yapan saf, bilgisiz davranarak, karşısındakini daha iyi konuşturur. bunu anlayabilmektir, insan sarraflığı. insan psikolojisinde, karakteter analizini ehil olmayan bu dalda da başarılı olamaz bence. bazen arkadaş, bazen kurnaz ve ayrıntıcı bir görüşmeci, bazende ruh bilimci gibi davranabilmek gerekir.
röportaj yapana uyanık bir pazarlamacı gibi davranmalı diyenler de vardır. sanırım bu mağazaya gelen müsterinin ısrar ve ilgiden mi yoksa rahat ve özgür bırakılmaktan mı hoşlandığını sezebilmek anlamındadır. yani benim başta söylediğim insan sarraflığının, o dedelerimizden miras kelimenin, modern versiyonu.
Vatandaşın hakkında hiçbir şey bilmediğini bile bile; ona mikrofon uzatıp, Mars'taki suyu, Başkanlık sistemini, Halifeleri, Dostoyevski'yi vb. sorup bak ne cahil halkımız var diye afişe etme huyu ne zaman bitecek? Bir ben mi ifrit oluyorum acaba? Yarın metrobüste yer kapma derdinde, maaşı zamanında yatacak mı derdinde olan insanlar bunlar. Sanki bu ülkede muhabirin, televizyoncunun çapı ne düzeyde de halkın cehaletini bize gösteriyor. Basın özgürlüğünde 180 ülke içinde 151'incisin. Afrika ülkeleri senden ileri. Bir kere de bu cehaleti haber yapsanıza. Biz o röportaj olmadan da insanların bilim, felsefe, din, edebiyat bilmediğinin farkındayız. Cehalet önce okumuşun, bizim gibi tuzukuruların rezilliğidir. Gel öğretmenlere mikrofon tut alanı hakkında ne okumuşlar onu sor. Cehalet arıyorsanız, Mars'taki sudan sorumlu sözde bilim adamlarımıza mikrofon uzatın. Siyasal bilgiler fakültesi dekanı olup iki kelime ile ABD'deki başkanlık sistemini anlatamayanları afişe edin, yargı bağımsızlığı ölmüştür diyen bir Meclis başkanına iki çift soru soracak cesareti gösterin. NASA da kim oluyor, biz onlardan ilerideyiz diyen bakana soru sorun, Evrim çürümüş teori diyen devlet yetkilisine sen ne olduğunu biliyor musun Evrim'in diye sorun. Yemez tabii...
Gazetecilerin bir yeri, bir kurumu ziyaret ederek, o yerin özelliklerini, orada gördüklerini kişisel düşünceleriyle birleştirip imkânlar ölçüsünde fotoğraflarla belgeleyerek kaleme aldıkları yazılara röportaj denir.
*
Röportaj günümüzde medya (basın-yayın) dünyasında çokça kullanılan bir kavramdır. Bu bağlamda radyo veya televizyon habercisinin bir araştırma veya soruşturma sonucunda hazırlamış olduğu programa da röportaj denir.
*
Röportajda yazar kendi görüşlerini, yargılarını, yorumlarını ve izlenimlerini ortaya koyar.
*
Röportajlarda konuyla ilgili fotoğraf, belge, filmlere ve konu hakkında ilgili kişilerin konuşmalarına da yer verilir.
Röportaj - Gezi yazsısı Farkı
Gezi yazılarında gezilen yerle ilgili olarak yazarın dikkatini çeken yönler anlatılır. Ancak röportajın ilgi alanı çok daha geniştir. Röportaj toplumsal yaşamda rastlanan her olay, yer veya kişiyi büyüteç altına alabilir.
Türk Edebiyatında Röportaj
*
Türk edebiyatında Ruşen Eşref Ünaydın, Hikmet Ferudun Es, Tahir Kutsi Makal, Necmi Onur, Fikret Otyam, Mete Akyol, Yaşar Kemal ve Ömer Sami Coşar tanınmış röportaj yazarlarındandır.
sunuş biçimine göre çeşitleri:
amerikan röportajı: en son söylenecek önemli ve çarpıcı sözleri en başta söyleyen röportajlardır.
alman röportajı: yazarın kendi düşüncesine ağırlık verdiği röportajlardır.
aslında mülakat olan türü çoğu kişi röportaj olarak bilir. bir kişiye soru sorup cevap almak zannedilir ama değildir. bir ürünün yapımını incelemek bile röportaj.
