osmanlıyı ayakta tutan şey işe yarasaydı osmanlı bugün ayakta olurdu. Ayrıca Osmanlı artık yok ki ayakta tutan şeyin bir önemi olsun. Önemli olan cumhuriyeti ayakta tutacak şeyi bulmaktır yoksa cumhuriyet elden gidecektir
din sadece kuruluş aşamasındayken kullanılan cihad politikası esnasında işe yaramıştır.daha sonradan halifeliğin osmanlı ya geçmesi üzerine yetkiler artmışsa da sadece politik güç artmıştır.bunun yanında din devletin çöküşündeki temel etkenlerden biridir.
osmanlı kuruluşta kurulduğu yer ve dönem şartları,gelişme döneminde avrupa daki dini politik çalkantıları iyi kullanması,gerileme döneminde ise diğer büyük devletlerin osmanlı yı paylaşamamsından dolayı ayakta kalmıştır fakat malesef ortaçağ da avrupa yı sallayan dini çalkantılardan ders alamamış,kendisi de aynı ölçüde etkilenmiştir...
Allah korkusuna bağlı olarak adalet ve ahlak. bu ikisinin azalması ile devlet zayıflamış ve yıkılmıştır. şu an Türkiyenin de neden güçlenemediği sorusunun cevabı da burada gizlidir.
