nefis insanın içinde hür olarak daima kötülüğü ve arzularının tatminini isteyen bir histir. insanı arzularına zamanla köle yapar, nefsinin esaretinden kurtulup içsel özgürlük sağlanarak huzura erilebilir.
bu nefis terbiyesi çeşitli şeylerle olabilir. örneğin oruç tutmak ya da hoşlanmadığın ve küs olduğun birisiyle barışıp iltifat etmek vesaire.
ölmeden önce ölünüz şeklinde belirtilen ölüm nefislerini terbiye etmekten geçer. müslümanım deyu gezen ibne kişilerin kıçını yıkamaktan aciz kokuşmuş elleri ibadet ettiklerini sanıp semaya yükselttikçe şeytan oyununu oynar ve nefsine zuhur eder.
zira, kişiyi nefsinin istekleri haktan uzaklaştırır.
Aynı zamanda ruh ebediyete göçtükten sonra bu dünyada "hayalet" olabilerek kalan parçalarımızdır. Bizimle beraber doğarlar bizimle birlikte de ölmeleri gerekir. Lakin "ölmeden önce ölmek" bektasilikte cini evvel öldürmektir.
Bizimle bir ama bizden ayrı yaşayan "nefis" "can" bazen de çoğul olarak "cin" olarak adlandırılır. Bizimle aynı inancı paylaşadabilirler paylaşmayadabilirler. Peygamber efendimiz veda hutbesinde "nefis"lerimize de çok, yani gereğinden çok zulmetmememiz gerektiğini öğütlemiştir.
Metafizik olarak insanı oluşturan bir esas sorgulanacak ruh, iki insanın içindeki hayvansallık yani cin yani nefis, üç insanın içindeki sonsuzluk yani keramet yani yüce yaradandır. Eğer ki insan cin'ini yani can'ını kontrolü altına almayı becerir sonsuzluğuna kanat açarsa o ruh arif olandır. Yok cin'inin sonsuzluğu kullanarak ruhunu köle etmesine izin verirse, örneğin sonsuz olasılık ile vicdanı yıldırabilen akıl veya onda şunda da var diyerek günahı sevimli gösterecek iç sestir bu, o ruh araya sıkışmış ruhlardandır.
eğer allah bir nefis sahibi olmasaydı insanoğlunu yaratıp cennet ve cehennem ödülü veya cezası ile sonuçlanacak bir sınav başlatmaz idi. haydi sınavı başlattı diyelim, bu durumda kendisini bilinir/tanınır kılmazdı.
iyi ile kötü, doğru ile yanlış, karanlık ve aydınlık arasındaki demirden ağır ve kıldan ince bir çizgidir... Yönetmek hangi tarafta olacağını sadece aklınla seçtiğin zaman mümkün olur.
ülkedeki işçi ve memurlar bayramda eşek gibi çalışırken, kendisine ve meclise tatil izni veren, bu tatilde de günlüğü binlerce ytl'lik villalarda tatil yapan, bir de bunların üstüne din konusunda ahkam kesen siyasilerin; ayrıca jet-ski üstünde, havuzlarda gününü gün eden hacı hocaların yenik düştüğü olgu.
insanı insan yapan olgu. bir hadiste şöyle söylenmiştir "allah katında hayvan ve meleklerin yeri sabitir, insana ise nefis* bahşedilmiştir, insan nefsini terbiye ettikçe melekten de üst olabilir fakat nefsinin yolundan gittikçe hayvandan da aşağı olur"
tasavvufî bir terim olarak, insanları doğru yoldan uzaklaştıran altbenliğe denir. bu freud 'un bahsettiği 2. benlik olarak da düşünülebilir.
dünyayı bir imtihan yeri olarak düşünen tasavvuf düşüncesine göre insanin içbenliğini, nefsini yola getirmesi için iki yola başvurması gerekir: tasviye-i nefs ve tezkiye-i nefs. bunlar ruhu kötülüklerden arındırırlar.
