--spoiler--
islam egemenliği altındaki ispanya'da yaşayan Yahudilerin "altın çağları", ispanyolların 1391'de Endülüs'ü geri almaları ile sona erdi. Katolik krallar isabella ve Ferdinand, son Müslüman kalesi Granada'yı ele geçirince ilk iş olarak Papalıktan bağımsız, kendi özel ispanyol Engizisyonlarını kurdular. Amaç ispanya'nın politik ve dinsel birliğini sağlamaktı. Sonuç: Marranolar. Zira yeni hâkimler Hıristiyanlık dışında başka bir dine izin verecek türden değildi. Yaşananlar, Yahudiler için kelimenin tam anlamıyla bir yıkım operasyonu oldu. Onlardan, ya dinlerini değiştirmeleri ya da Endülüs'ü terk etmeleri isteniyordu. işte böyle bir ortamda, kalmayı din değiştirme pahasına seçenlere, görünüşte/sözde Hıristiyan ama gerçekte Yahudi kimliğini muhafaza edenlere Marrano dendi.
--spoiler--
osmanlı ve türkiye cumhuriyetindeki sabetaylara benzeyen portekizli yahudilerin hristiyan olmasıyla ortaya çıkan mistik topluluk.
bunlar 15. yüzyılın sonunda sürülmemek ve engizisyon baskısından kurtulmak adına hristiyanlığı seçmişler ancak kendi aralarında yahudiliklerini sürdürmüşlerdir.
