tolstoy'un müslüman, hristiyan, yahudi veya budist olup olmadığı gizemini korurken ateist olmadığı kesindir. en azından kitaplarını anlayarak okuyan bir kişi onun dine değil insanların din adına uydurduğu batıl inançlara karşı olduğunu bu sebepten dolayı da "yüksek kilise meclisi" tarafından ateist ilan edildiğini bilir.
ya cidden bu adam gibisi yok. nasıl sert bakışları var öyle değil mi? mutlu değil sürekli kızgın gibi. onca imkanına rağmen. yüzünden tatminsizlik okunuyor. sürekli olarak tanrıyla kavga halinde olan birisinin yüz ifadesi.
Bilge bir yazar. Aşkın yasası şiddetin yasası adlı kitabından bazı alıntılar yapalım:
"Kötülüğün terk edilmesi, din adına söylenen yalanların kınanması ve her bir ferdin içinde din hakikatinin tesisiyle başlamalıdır."
"insanı akla aykırı bir hayatın getirdiği acılar, akla uygun hayatın şart olduğu bilincine sevk eder."
"insanların çoğunun yapması, yanlışın yanlış olduğu gerçeğini değiştirmez."
"Bütün insani çaba ve gayretler, vahşi tabiatın kuvvetlerinden kurtulmak içindir. Bir ilaç, nasıl bir hastada zafere ulaşıyorsa, iyilik de insanın kör vahşeti ve dizginlenmemiş şehveti karşısında zafere öyle ulaşır."
"Bazıları mutluluğu güçte, başkaları bilim veya şehvette arıyor. Cennet mutluluğuna gerçekten yakın olanlar ise, onun herkesin sahip olabileceği bir şey olduğunu hemen anlıyor." pascal
"Hayatınızı Tanrı'nın iradesini gerçekleştirmek için yaşayın ve ancak bu yolu izleyerek hayatınızı bereketli yapabileceğinizi ve düzeltebileceğinizi bilin."
"insan hayatının özü ve en yüksek yasa sevgidir. Sevginin insan hayatının gerekli ve güzel bir yönü olduğu gerçeğini, bütün kadim inançların kabul ettiği bilgisine sahibiz. Mısır bilgelerinde, brahmanlarda, stoacılarda ve diğerlerinin bütün öğretilerinde alçakgönüllülük, merhamet, şefkat, hayırseverlik ve sevgi ilk kabuller olarak değerlendirilmiştir."
sanatı insanın insanla olana ilişkisinin en ulvi aracı olarak tanımlayan tolstoy, duyguculuk akımının da en önemli savunucusu olmuştur. dili düşüncelerin dahi aktarımında sınırlı bulurken, duygu aktarımı konusunda son derece yetersiz bulur.
tolstoy'a göre bu anlamda sanat, insanlar arasında ruhani bir birleşme, bir duygudaşlık gerçekleştiren kolektif bir insan etkinliğidir.
