artvin'de, arhavi'den başka bir yerde pek konuşulmadığı sanılan dil. kardeşim, rize pazar'a gel, ardeşen'e gel.* unutulmamasına müsade edilmemesi gereken kültürdür.
kürtçe gibi geçerliliğini yıllar geçtikçe yitirecek olan dil. lazlara soruyorum. senin çocuğun lazca konu$abiliyor mu? peki bu sorunun cevabı hayırsa, bu seni rahatsız etmiyor mu?
rize nin pazar, ardeşen, fındıklı ve çamlıhemşin ilçeleri ile artvin in hopa, arhavi ve borçka ilçerinde konuşulur. bunun yanı sıra gürcistan ın batum şehrinde de konuşulmaktadır. dünya üzerinde 250. 000 insanın anadili lazca dır.
dünyanın en ünlü dil bilimcilerinden olan noam chomsky'nin türkiye araştırmalarına göre dünya üzerinde yapısal bağlamda en karışık dillerden biriymiş. 33 dilde temel esasları bildiğine inanılan chomsky'nin lazca hakkında dediği "öğrenmek için bildiğim 5 dili unutmam gerek." lafı da bazı şeyleri açıklıyor.
eski bir halk dilidir. eski kohlis dilinin devamı sanılan dil aslında kafkas dilidir. en büyük özelliği tüm kelimeler sesli harf ile bitmesidir. karadeniz yöresine ait bir dil olarak bilindiği halde marmara bölgesindeki bazı vilayet köylerinde de konuşulmaktadır.
Devlet iktidarının 'akıllı adamları' da çok iyi bilirler ki, Kürtlerin hakları teslim edilirken, diğer halkları 'görmemek', örneğin yirmi yıldan fazla bir süredir, barışçıl - demokratik yöntemler ve araçlarla kültürel hakları için mücadele eden Lazları yok saymak, vahim sonuçlar üretmeye aday ciddi bir hata olmaktadır..
Türkiye'nin Doğu Karadeniz kıyı şeridinde Rize ilinin Pazar ilçesinde bulunan Melyat Deresi'nden itibaren ve Gürcistan'ın Türkiye' ile paylaştığı Batum'daki Sarp köyüne dek yaşayan Laz halkı tarafından konuşulan ve eski Kolhis dilinin devamı olduğu sanılan, Zanik bir Kafkas dilidir.
150 bin - 250 bin kişi arasında konuşulduğu sanılmaktadır.
kimileri kabul etmese de toplumların evriminde azalarak yok olacak dildir. Dil yaşayan bir varlıktır, toplumsal hayatta, bilimsel hayatta, edebi hayatta toplumun geneli tarafından kullanılmazsa üstel olarak yok olma yolunu tutar. Türk kültürü Türkiye'de kimileri çok ezici bir gerçek olmasına rağmen kabul etmek istemese de medeniyetin kültürüdür. Dili de haliyle ticaretin, bilimin, edebiyatın, toplumsal ilişkilerin dilidir. Sen tutup lazcayı anadil olarak yaşatmak istiyorum dersen şehirleşmiş, medeni hayatla arana sınırını koymuş olursun. Kürtlerin bu zamana kadar dillerini iyi kötü korumasının nedeni dillerini bilinçli bir şekilde yaşatma çabaları değil; medenileşememeleri, şehirlere yerleşenlerin de gerçekten şehirleşememeleri kendi küçük komunitelerinde feodal ve köylü hayatlarını devam ettirmeleriyle alakalıdır. inatla savundukları dil geyikleriyle de ne medenileşecek ne de şehirleşeceklerdir hem kendilerine hem ülkelerine hem de Türklüğe zarar vermeye devam edeceklerdir. bir avuç laz'ın anadilimi yaşatmak istiyorum çırpınışları lazları daha kötü duruma sokacaktır.
Ayrıca Lazcanın anadili olduğunu iddia edenlerin büyük büyük büyük çoğunluğu yalan konuşmaktadır. lazların yaşadıkları bölgelerdeki nüfusun azlığı, göç ettikleri yerlerde isteseler de içine kapanık bir sosyal yapı oluşturamayacak kadar az olmaları lazca'nın küçük mü küçük bir azınlığın anadili olduğunun ve ister istemez yok olacağının kanıtıdır.
Ayrıca Kafkasya'nın karışık halklarından olduğu için lazlar binlerce yıla uzanan bir tarih uydurmalarına gerek yoktur. düzenli bir şekilde göç, değişim, fetih, değişim, işgal, değişim, göçe maruz kalmış bölgede hiçbir küçük ve zayıf etnik topluluk tarihlerini olabildiğince katışıksız bir biçimde 500 yıl öncesine bile taşıyamaz haliyle dillerini de taşıyamazlar. Türk olarak yani tarihin gördüğü en büyük ve en kudretli milletlerden biri olarak kimi yerde tıkanıyorsam, tarihsel kopukluklar yaşıyorsam ve tarihimi tam manasıyla yazamamışsam,lazların veya herhangi zayıf kafkas etnik topluluğunun bunu yapmasına imkan yoktur.
konuşması bir hayli zevkli olan dildir. herkes başaramaz. telaffuzu zor gelebilir. biri konuştuğunda bilmeyenler genelde kulaklarına hoş geldiklerini söylerler. içinde rumca ve gürcüce kelimeler vardır. lakin gürcü bir arkadaşla kolay kolay anlaşamazsınız. sesler gürcüce deki gibi çıkar. aslında içinde türkçe de var bence. mesela
şxindi yi bir laz tam itibariyle boğazdan telaffuz ettiğinde çıkıntı ya benzer. şxindi burun demektir. yani böyle benzerlikler olabilir. bu benim görüşüm.
ela gel demektir. bu rumca da da böyledir.
örnekler çoğalabilir.
lazların konuştuğu dil. genel ve yanlış bilginin aksine bir şive değil apayrı bir dildir. yani ayrı bir alfebesi, grammer yapısı ve telaffuzu vardır. gürcüce'nin bir lehçesidir. ayrıntılı bilgi için: http://www.lazuri.com
