özlediğim burnumda tüten memleketim, adana ilçesi.
adana içindeki özerk kazamızdır, adana'nın geri kalanından daha farklı bir yapıdadır. özünde adana'dan bağımsızdır. *
büyükbaş ve küçükbaş yetiştiriciliğinde akdeniz'in önde gelen ilçelerinden biri.
arıcılık ve balda türkiye'nin önde gelen ilçelerinden biri.
turunçgilde türkiye'nin önde gelen ilçelerinden biri.
geri kalan tarımsal üretimde kendi kendine yeten ilçelerden biri.
sanayide yavaş yavaş gelişen ilçelerden biri.
adana'nın yörük türkmen diyarı. toros yörük türkmen kültürünün başkenti.
eski sis vilayeti'nin merkezi.
günümüzde ilçe olmasına rağmen halen feke, saimbeyli, tufanbeyli, imamoğlu ve aladağ ilçelerinin kültürel, ekonomik ve hatta pek çok devlet kurumu bazında bağlı olduğu merkezi.
1900 km2'lik yüzölçümüyle geniş ve merkezi 90 bin, köyleriyle 130 bin nüfusa sahip büyük bir ilçe.
3'te 1'i bereketli çukurova, 3'te 2'si yemyeşil toros dağları.
merkezi toroslarla çukurova'nın kesiştiği noktada kurulmuş bir ilçe.
kuzeyde karasis ve uzunoğlan kaleleri, orta noktada merkezde kozan kalesi, güneyde anavarza kalesi.
dünyada ilk şeritli yolun (34 metre genişliğinde, 2 bin 700 metre uzunluğunda) bulunduğu, kazı çalışmalarında neredeyse her 5 ayda bir önemli bir heykelin çıkarıldığı, türkiye'nin sınırları itibariyle en büyük antik kenti. ve halen büyük oranda çalışmalar devam etmekte.
adana'ya uzaklığı 75 km'dir.
karacaoğlan ve dadaloğlu'nun memleketi; türk halk edebiyatının, saf türkçe'nin kalesi.
1352-1608 ramazanoğlu beyliği,
1608-1700 osmanlı devleti,
1700-1865 kozanoğlu derebeyliği,
1865-1923 osmanlı devleti,
1923'ten günümüze türkiye cumhuriyeti hakimiyetinde yer almış yörük türkmen diyarı, milliyetçi düşüncenin kalelerinden biri.
kozanoğlu derebeyliği döneminde karacaoğlan ve dadaloğlu gibi ozanlarla saf türkçe'nin ve hatta bir nevi günümüz dilinin kalesi olmuş yöredir.
konargöçer, göçebe yaşam kozanoğlu derebeyliği'nin 1865'te yıkılması ile anadolu'da kitlesel olarak sona ermiş ve geri kalan tüm dağınık göçebeler boy adı ile değil genel yörük ismi ile tanımlanmaya başlanmıştır.
anadolu'nun osmanlı dışındaki en uzun ömürlü beyliği ve daha sonrasında en uzun ömürlü derebeyliği hakimiyeti kalmasından ötürü osmanlı'ya bağlılık süresi yalnızca 150 yıl olmuştur ki bunun büyük bir bölümü balkan savaşları, 1.dünya savaşı ve kurtuluş savaşı'na denk gelmiştir.
istanbul'a net bir şekilde sadece 1865-1923 arasında vergi ve asker vererek anadolu'nun istanbul'a en az bağlı sancağı olmuştur. türk kültürü daima baskın olmuştur.
adana'ya benzeyen ama ceyhan'ın aksine adana'nın kopyası olmayan ilçe.
ayrıca çukurova'da doğudan göç almayarak bozulmayan tek 100 bin üstü nüfusu olan yerleşim.
kuzey çukurova ve toros dağları; bilindik adana'dan biraz daha farklı bir kültüre sahiptir.
feke, saimbeyli, tufanbeyli, aladağ, imamoğlu ilçeleri de sosyal, ekonomik ve kültürel olarak adana'ya değil kozan'a bağlıdırlar ve kozan yöresinin parçasıdırlar.
sürekli dile getirilen il olma isteği adanalıların bunlar bize neden alışamadı hayırdır tepkisine neden olmaktadır.
bilindiği üzere ilin eski hali sancaktır, vilayettir.
cumhuriyet öncesi daima sancak olan, cumhuriyet döneminde de 1923-1926 arasında il olan bir şehirdir.
bağımsızlığımız 1926 yılında elimizden alınmış ve adana tarafından işgal edilmiş durumdayız.
bağımsızlığımızı tekrar kazanamasak da bu onurlu mücadelemiz sürecek.
not: adana'nın en çok asker, polis, öğretmen, bürokrat çıkaran ilçesi.
30-40 sene öncesine dek lohusanın yastığının içine kurt postundan bir parça kesilip konduğu son konargöçer türkmen yöresi.
Bu Orta Asya şamanlığının bariz bir özelliği olup Bu şekli anadoluda başka bir koyu Yörük, Türkmen ve Alevi Türkmen Yerleşiminde görmek mümkün değildir.
Ancak en basitinden altay türklerinde dahi bu gelenek devam etmektedir.
türkiyenin en milliyetçi ve vatansever ilçelerinden birisidir terör olayları ile yakından veya uzaktan alakaları yoktur zaten içinde terörist olmasına hemşehrilerim göz yummaz.
ilgili fıkra ;
kadirlili eşeğine binip kozana gitmiş. günlerden cuma ve camideki insanların namazı bitmiş dağılıyorlar. eşek bu ya; tam caminin önünden geçerken duruyor ve yola deva etmiyor. kadirlili başlamış eşeğe sopayla vurmaya.
camiden çıkanlar bunu görünce ; sen ağzı var dili yok hayvana nasıl vurursun diye kadirliliyi pataklamaya başlamışlar. iyi bir dayak yemiş adam. eğilmiş eşeğin kulağına ;
- burada hısımlarına güvenip beni dövdürdün kadirli de ben sana sorarım.
2018 gelişmişlik endeksinde pek çok "genç" büyükşehiri sollamış olan adana ilçesi.
Şuan büyükşehir olarak geçen ordu, van, mardin gibi şehirlerin tüm merkez ilçelerini sıralamada altına alarak önlerine geçmiştir.
Kahramanmaraş ile ise aynı değeri yakalamıştır.
Merkez dulkadiroğlu'nu az farkla geçip, diğer merkez ilçe onikişubat'ın az farkla gerisinde kalmış ve genele vurduğumuzda ortalama olarak aynı değeri yakalamıştır.
Öte yandan ceyhan ile arasında 2008'de 25 yerleşim varken, bu sayısı 2'ye düşmüştür. Bunda kozan'ın yükselmesinin yanında ceyhan'ın gerilemesinin de payı büyük.
Garip olan bir başka şey ise bölgede il olan osmaniye'nin kozan ile ceyhan, iskenderun, tarsus gibi bölge ilçelerin gerisinde kalmasıdır.
Kilikya krallığının başkenti, yöreye türk göçü sonucu varsak türkmenleri ile yörük türkmen kültürünün ve varsak derebeyliği kozanoğulları'nın kalbi, dadaloğlu ile karacaoğlan gibi ozanlar sayesinde türk halk edebiyatı ve saf türkçe'nin kalesi, osmanlı'da ilin dengi statüdeki sancak ve cumhuriyet döneminde ise 1926'ya kadar il olan, günümüzde 28 il merkezinden büyük, türklük ocağı milliyetçi bir şehirdir.https://galeri.uludagsozluk.com/r/1858055/+
Edit: tek bir yerli kürdü geçmişte dahi bulunmayan ilçe.
Saf türkçenin kalesine, karacaoğlan ile dadaloğlunun şehrine mabaddan kaynaklarla saldıranları kozan'a bekleriz.
Kozan öztürkçe bir kelimeden gelip, dağ tavşanı anlamına gelir.
Hakasça'ya değin türkçe'nin pek çok kolunda mevcuttur.
kadirlilerle birlikte adana'yı bozanların memleketi. buradan bir tane doğru dürüst adam çıktığı görülmemiş. nerede fitne fesat üçkağıtçılık var kadirli kozan tayfasında.
adamın kralları hep ceyhan'dan çıkmıştır.
anadolu'nun işgali karşısında ilk protesto mitinginin yapıldığı şehirdir.
miting merkezden ve milli mücadele subaylarından bağımsız olarak gerçekleştirilmiştir.
konargöçer türkmenlerin çoğunluk olduğu son bölge (zorunlu iskan 1865'e kadar), kozanoğulları ile son bağımsız türkmen beyliği, dadaloğlu ve karacaoğlan gibi ozanlarla türk halk edebiyatının kalesi.
kurtuluş savaşı yıllarında ise saim bey, tufan bey, gizzik duran gibi pek çok kahraman çıkarmış ve tüm bir çukurova yöresinin kurtulmasında pay sahibi olmuştur.
düşman işgalinden kurtuluş tarihi 2 haziran 1920'dir.
adana 5 ocak 1922, mersin 3 ocak 1922, osmaniye 7 ocak 1922'de kurtulabilmiş ve o yıllarda hem türk halkının, hem kuvay-ı milliye'nin sığınacak limanı olmuştur kozan.
bir diğer yönüyle işgal kuvvetleri güney cephesindeki işgallerinde toros türkmenlerini (kozan, feke, pozantı) zapt edememiş, buralardaki işgalleri şiddetli direniş ve pusular neticesinde erken son bulmuştur.
1352-1608 yılları arasında ramazanoğlu beyliği'nin kuzey kanadı (varsak ve avşarlarla),
1608-1700 osmanlı'nın türkmenlere karışmama sözünü tuttuğu süre boyunca, osmanlı hakimiyeti,
1700-1865 zorunlu iskan politikasına karşı 170 sene sürece kozan türkmen beyliği,
1865-1923 fırka-i islahiye ile osmanlı hakimiyeti,
1923- türkiye cumhuriyeti.
