yapısal olarak bir fizik teorisi ya da matematiksel bir tümevarım değil, fiziksel gerçeklik parçalarının bir bütün olarak eğilimini açıklamaya yarayan bir yöntemdir.
1960 yılında Edward Lorenz adlı bir bilim insanının Massachusetts Institute of Technology'deki (mit) bilgisayarında bir hava modeli oluşturmasıyla, Kaos Teorisi'nin ilk adımları atılmaya başlandı.
bu teoriye göre yaratılmış ya da yaratılacak tüm deterministik sistemler, ne kadar detaylandırılmış olsa bile kaotik bir yapıya doğru ilerlemek zorundadır, sebebi ise tüm sistemleri çevreleyen evrenin kaos esasına göre var olmasıdır. hiçbir düzen bu gerekçe ile sorunsuz ya da ölümsüz olamaz. adamı sikerler.
kaos teorisi, kaotik ya da rastlantısal olan süreçleri ele alır. kaosun sözlük tanımı düzensizliği, karmaşıklığı ve karışıklığı ifade etse de kaos teorisi rastlantısallığı, tesadüfiliği, rastgele bir hareketin nesnel koşullar üzerinde hesaplanmayan etkisini ve doğurduğu değişimi ele almaktadır.
kargaşa ve düzensizliğin olduğu bir yerde her şey gelişebilir, hatta bazen rastlantı sonucu en olmayacak şey bile.
bir derece doğruluğa sahip, uzun vadeli tahminde bulunabilmek için, başlangıç koşullarının sonsuz bir doğrulukta bilinmesi gerekir.
kaotik sistemler, sadece düş gücü ürünü olarak üretilmiş veya laboratuar şartlarında oluşturulabilen sistemler değildir. evren, tamamıyla kaotiktir. "en iyi bilinen mekanizma" diye nitelenen olaylarda bile, kaotik dinamiklerin rolünü göz ardı edemeyiz.
sistem bileşenleri, tüm etkileşimler göz önüne alındığında, bir olasılıklar yumağı içinde sürüklenir ve o anki kuantum durumu için geçerli olasılığa doğru bir "çökme" gerçekleşir. yani artık kesin kurallar değil, olasılıklar söz konusudur.
Başlangıç durumları aynı olan iki hipotetik sistemin, fakat ileriki sonuçları birbirlerinden tamamen farklı olması durumu sonucu, herhangi bir şekilde birinci veya ikinci sistemin birincil durumlarında yapılacak olan değişikliklerin, birinci veya ikinci durumların son koşul hallerine kayma ihtimallerinin var olduğunu gösteren durumdur. Olasılıksal değil deterministiktir.
Kelebek etkisi tanımı buradan türemiştir.
Yani başlangıç koşullarına dönmeniz her zaman sistemi kaotikleştirmez. Ama böyle bir olasılık da her zaman vardır. Olasılık distribüsyonu için kullanılacak bir sürü garip matematiksel şey vardır ve eliptik grafiklerin yorumunu içerir.
Lyapunov kullanılır. Grafiklerin olası hallerinden farklı hallere gitmesi için gereken minimum bozunmayı hesaplar Lyapunov.
Bu teori bilimin "teker tekerci" tavrına bir tepki gibidir; Lineerliğe, hesaplama aşkına ve matematiğin doğanın tam yetkin bir dili olduğu hususuna küsuratları gösterek tepkidir. Bütüncül bakışa öneme işaret eder. Bu yüzden makinelerimiz, bilgisayarlarımız bozulur. Tabii ben yalnızca nonlinnerlik ve Bütüncülük açısından bakıyorum. Zaten konuda derin bir yorum yapacak kadar uzmanlığım yok.
Zamandaki nedensellik ilkesiyle doğrudan bağlantısı vardır sebep-sonuç ilişkisine dayalıdır iğrenç bir örnek verirsek sınavdan kötü not almanız moralinizin bozulmasına sebebiyet verir moralinizin bozulması çevrenizdekilerle ilişkilerinizi doğrudan etkiler kaos teorisinde ise bir kelebeğin kanat çırpışı dünyanın diğer tarafında büyük bir kasırgaya sebebiyet verir favori teorilerimdendi.
elliot wave ile beslenir 5 dalgadan oluşur artı veya eksi ana yönlüdür bu yönlere bağlı olarak her bir dalganın bir düzeltmesi oluşur tersi yönünde tabiki devamında 5.dalga bitiminde son düzeltmeyle yeni bir kaos oluşur rakamlar ve özellikle fibonacci ön plandadır.
Kaotik sistemlerde, kendi içlerinde düzenlidir. Buna rağmen kaos teorisi der ki hayır bu sistemler önceden kesin olarak kestirilemez.
Kaotik sistem dediğimiz şey
Başlangıçta bulunan koşullara karşı hassas olmalı
Bağlantılı olmalı. Yani bir yerdeki değişim diğer yerleri etkilemeli.
Neyse kaos teorisi diyor ki sistemler, kendilerini var eden temel sabitlerin değişimi durumunda oluşabilecek sonuçların kesin olarak görüntülenemeyeceğini söyler.
Kaosa göre sistem bütündür. Sistemi parçalayıp okuyamazsınız, çözemezsiniz. Sayısızca alanda kullanılır.
Hava tahmini, kalp ritmi ölçme(EKG Holter) ve buna benzer öngürü barındıran durumları kontrol eden sistemler vs.
Yaklaşık 10 yıl once Üniversite de kaos ve karmaşıklık teoremi üzerine sayfalarca ödev hazırlarken hayatımın bir kaos yaşamasına seyirci olduğum konudur.
- Düzen düzensizliği yaratır.
- Düzenin anlayamadığımız hali (kaos) varsa ki -illa ki olmalıdır- bundan dolayı düzensiz diyemeyiz. Yani düzenin dışına çıkmak imkânsızdır.
- Düzensizliğin içinde de bir düzen vardır.
- Düzen düzensizlikten doğar.
- Yeni düzende uzlaşma ve bağlılık değişimin ardından çok kısa süreli olarak kendini gösterir.
- Ulaşılan yeni düzen, kendiliğinden örgütlenen bir süreç vasıtasıyla kestirilemez bir yöne doğru gelişir.
örnek verecek olursak içinize çekip havaya tekrar üflediğiniz bir sigara dumanının bir dakika sonra tam olarak nerede olacağını nasıl bir şekilde olacağını tam olarak bilebilmeniz için tüm çevresel etmenleri formülize edip hesaplayabilmeniz gerekir ki bu imkansızdır. ayrıca bu sisteme dışarıdan yapılacak en ufak bir etki bir çok zincirleme reaksiyon yaratıp çok uzak bir yerdeki başka bir olayı tetikleyebilir. kaos teorisine göre kaos ve düzen iç içedir ve bir çok rastlantısallık ile karmaşa içerir. laplace'ın şeytanı diye bir düşünsel deney vardır. bu varlık evrendeki her atomun yerini ve hareketini bilen ve bu sayede evrenin geleceğini bilebilen farazi bir varlıktır. mesela bu da heisenberg'in belirsizlik ilkesine göre mümkün değildir. değişik bir şeydir bu kaos teoremi yani.
Düzensizliğin bir düzen yarattığı ama bu düzenin düzen olarak kabul edilemeyeceğini söyleyen teoridir. Yani Grafiklere baktığımızda bize düzenli gelen çizgiler aslında düzensiz olmaktadırlar. Bu konuda Doç. Dr. Sinan Canan'ın Konuşması gerçekten ilgi çekebilecek niteliktedir. Verdiği örnekler oldukça ilginç ve dikkat çekicidir.
Düzenli gibi görünen ancak düzensiz olana bir örnek: https://galeri.uludagsozluk.com/r/695104/+
Doç. Dr. Sinan Canan'ın Konuşması: http://www.youtube.com/watch?v=FIJvilHI33U
Ve bu gibi fizik konularında bir arkadaşımız oldukça iyi videolar çekmektedir. Youtube adı Nebuch olup gerçekten dikkat çekici videoları vardır bu arkadaşımızın.
(bkz: Nebuch)
genelde kaos teorisini anlamayanların ve dahi anlamaya çaba göstermeyenlerin birleştiği platform gibi bir şey olmuş burası. azıcık araştırmacı olun, lanet inançlarınızı bir kenara bırakın artık.
politika bilimini de etkilemiştir ki uzun süredir abd politikasına yön veren bu teoridir. stratejler, stratejistler değil stratejler abd'yi kaos ümparatorluğu olarak niteler.
yine küçük ölçekli kurum ya da şirketleri yönetenlerin bu teoriyle başarılı olduğu görülmektedir. özlü bi söz var tam şaapamadım ama şöyle bir şeydi:
aşağıda kriz olmazsa kimsenin yukarıdakine ihtiyacı olmaz.
nası pis şeyler bunlar amk. hak, eşitlik, adalet, onur hiç kazanamayacak di mi hacı abi?
herhangi bir sistemdeki çok ufak bir değişikliğin öngörülemez sonuçlar doğurabileceğini söyler.
hava olayları tahmini için bir simülasyon hazırlayan meteorolog edward lorenz tarafından bulunur. simülasyona gireceği verilerin virgülden sonraki hanelerini üşenip girmez. acayip acayip anlamsız olmaması düşünülen çıktılar ile karşılaşır.
entropi kavramı tam karşılamamakla birlikte alakalıdır. entropide sistem mutlaka düzensizliği arttırıcı yönde çalışır, kaosda ise bir patern mevcuttur. girdi matematiksel basit bir denklem olsada sistemdeki abidik gubidik bir parametredeki değişim sonucu daha bir abidik gubidik yapar. bu yüzden kaotik sistemlerin uzak geleceği öngörülemez. başlangıcıyla determinist sonucuyla indeterminist* bir teoridir. dayının biri kestirilemez determinizm şeklinde çok sık bir şekilde tarif etmeye çalışmışsada fizikte teoriler mezarlığı olarak adlandırılır.
yanisi;
fırtınanın oluşumunun bilinemeyişi sistemdeki parametre çokluğundan kaynaklanır. kıçımızdan çıkan basınçlı hava en az kelebeğin kanadı kadar fırtına oluşumunu etkiler.
