1919'da yunanlıların izmir'i işgal etmesinden sonra kurulması planlanmış -hatta ilan da edilmiş- devlet. yunanlılar böylece ileriki dönemlerde işgali kalıcı ve politik açıdan "meşru" kılmayı hedeflemişlerdi. hatta üniformalı bir askeri güç bile oluşturulmuş. 1922'de yunanlıların yenilip anadolu'yu terketmesiyle bu teşebbüs tarihe gömülmüştür. velhasıl, bunlar, kurtuluş savaşı'nın kazanılmasının bizi nelerden kurtardığının ibret-i alem örnekleridir. (edit : işbu entry 1919'da ilan edildi dememektedir. işgal sonrası süreçte demektedir sadece.)
"iyonya", Yunanistan'daki Dor istilası karşısında Anadolu kıyılarına göç etmek zorunda kalan ve Batı Anadolu'da on iki büyük site kuran halkın kendilerine verdikleri isimdir.
1919 yılında değil, 30 temmuz 1922'de kurulmuş sözde devlettir.
30 temmuz 1922-9 eylül 1922...
ömrü sadece 41 gün sürmüştür...
esasen tarihte kurulan bir iyonya cumhuriyeti daha vardır ve bu da bizzat osmanlı'nın önderliğinde kurulmuştur.
napoleon'un yayılmacı politikası karşısında osmanlı ve rusya ittifak ederek, iyon denizinde(güney adriyatik) bulunan Korfu, Pakso, Ayamavra, Kefalonya, Zanta, ithaka ve Çuha adalarını kapsayan, osmanlı'ya bağlı bir devlet kuruldu. işte bu devlete iyonya cumhuriyeti adı verildi. bu adalar devletinin diğer adı da; yedi adalar cumhuriyeti'dir. (bkz: Septinsular Republic)
nasıl ki adriyatik'te kurulan ilk iyonya cumhuriyeti osmanlı tarafından kurulduysa, ne yazık ki, ege bölgemizde kurulan bu ikinci iyonya cumhuriyeti'de osmanlı'nın girişimleriyle kurulmuştur...
esasen ege bölgesinde bir iyonya devleti kurulması, yunanların çok daha önceki tarihlere dayanan bir çalışmasıydı.
lakin eylül 1921'de sakarya zaferi sonrası anadolu'daki yunan ilerleyişinin durması ile birlikte yıllar öncesine dayanan bu iyonya devleti fikri yeniden canlanmış ve uygulamaya konulmuştur.
iyonya devleti'nin kurulması, yunanların artık türkleri yenemeyeceklerini anlamaları ve batı anadolu'yu ellerinde tutabilmek için bir meşruiyet arayışlarıdır.
anadolu'da kurulacak iyonya devleti için bizzat patrik meletios çalışmalar yapmış, bunun için londra'ya gidip lloyd george ile görüşmüş, paris'te konferanslar vermiştir.
20 şubat 1922'de ise anadolu rumlarının bir kongre düzenledikler, bu kongreye izmir'li rumlar dışında, anadolu'nun çeşitli yerlerinden temsilciler katılmış ve iyonya cumhuriyetinin kuruluşuna dair ilk bildiri burada karara bağlanmış ve anadolu rumları; (bkz: helen anadolu savunma örgütü) adı altında birleşmişlerdir.
helen anadolu savunma örgütü'nün kurulması, yunanistan'ın işgal altında tuttuğu anadolu'nun meseleleri ile pek ilgilenmemesinin bir sonucudur.
yunan işgali sonrası beklediklerini bulamayan ve sakarya savaşı sonucu yunan ilerleyişinin durmasıyla ümitsizliğe kapılan rumlar, yunanistan'da kurulan gunaris hükümetinin anadolu'da işgale son verip geri çekileceklerini düşünerek, anadolu'da artık kendi göbeklerini kendileri kesmek ve yunanistan'dan bağımsız bir devlet haline gelmek ve anadolu'da büyük devletler tarafından tanınan meşru bir unsur olmak istiyorlardı.
sakarya savaşı sırasında yunan orduları başkomutanı olan general papulas da anadolu rumlarının bu isteğini destekleyenler arasındaydı. papulas'ın başkomutanlıktan azlediliğ, yerine hacianestis'in getirilmesinin asıl sebebi de budur. zira papulas, sakarya avaşını kaybeder kaybetmez değil, savaşı kaybettikten aylar sonra (nisan 1922) görevinden alınmıştır.
general papulas'ın düşüncesine göre, yunanistan'ın anadolu'daki işgali dünya nezdinde bir antipati toplamıştı, oysa ki anadolu'daki rumlardan oluşturulacak bir ordu ve bunların girişeceği bir mücadele dünya nezdinde daha haklı görülür, ayrıca amerika'daki avrupa'daki helen kökenlilerden daha çok bağış toplanabilirdi.
istanbul'daki patrikhane de yunanistan'dan bağımsız bir anadolu rum devleti fikrini benimsiyor ve destekliyordu...
yunanistan'ın anadolu rum hareketine bakışı anadolu rumlarını venizelos yanlısı gördükleri için olumsuzdu. lakin beri tarafta da türkler taarruz hazırlıkları yapmaktaydı.
bundan dolayı gunaris hükümeti siyasi çekişmeleri bir kenara bırakmak ve anadolu'daki rumların tam desteğini sağlamak için temmuz 1922 başlarında anadolu'da otonom bir helen devleti kurulması için aristidis steryadis'e talimat vermiş ve 30 temmuz 1922'de başkenti izmir olan sözde iyonya cumhuriyeti kurulmuştur... https://galeri.uludagsozluk.com/r/2112786/+
başkenti izmir olan iyonya cumhuriyeti şu şehirlerden oluşuyordu;
-izmir,
-manisa,
-bergama,
-ödemiş,
-söke,
-edremit...
iyonya devleti'nin kurulmasına yukarıda yazdığımız sebeplerden ötürü ingilizler de destek vermişlerdir.
yukarıda yazdığımız üzre, dünya nezdinde yunanistan işgalciydi ve anadolu'da yaptığı katliamlar tepki topluyordu.
oysa ki binlerce yıldır bu topraklarda yaşayan anadolu rumları tarafından kurulacak bir devletin varlığı ingilizlerin elini güçlendirebilirdi.
bu sebeple ingilizlerin girişimiyle istanbul'da anadolu cemiyeti adında bir dernek kurulmuş, kurulan bu dernek vahdettin'in de onayını alarak osmanlı'ya bağlı iyonya devletinin kurulması için faaliyetlerde bulunmuştu.
ingilizlerin kurmayı düşündükleri bir başka devlet de kürt cumhuriyeti'ydi...
hamiş: ege bölgesinde kurulan bu iyonya cumhuriyeti'nin sevk ve idari merkezi, izmir'deki aya fotini kilisesiydi.
aya fotini kilisesi işgalin ilk günlerinden itibaren işgalcilerin işkence merkezi olarak hizmet vermişti.
yakalanan kuvayi milliyecilerimiz işte bu aya fotini kilisesinin zindanlarında işkence görmüş ve katledilmişlerdi. izmir metropoliti hrisostomos adlı eşkıya başı tarafından yönetilen bu kilise, anadolu-helen savunma örgütünün de silah ve mühimmat deposuydu. anadolu'daki rum çetelerine gönderilen silahlar hep buradan sevk edilirdi.
30 temmuz 1922'de kurulan iyon cumhuriyeti'nin sözde valisi, sultan vahdettin'e bağlılığını bildirdiği güven mektubunu izmir vali vekiline sunduktan sonra işte bu aya fotini kilisesinde hrisostomos tarafından kutsanmıştır...
eee, her çıkışın bir de inişi var tabi.
9 eylül 1922'de izmir'in kurtuluşu'nun ardından bu aya fotini kilisesi bizzat mustafa kemal atatürk'ün talimatıyla top ateşine tutulmuş ve yerlebir edilmiştir.
mustafa kemal atatürk gibi medeni, hatta yunan bayrağını çiğnemeyi reddedecek kalitede bir insan bile bu kilise denilen şer yuvasına karşı böyle öfke doluysa varın siz düşünün burada neler olduğunu.
işte aya fotini kilisesinin türk topçusu tafafından yıkılması da bu iyonya cumhuriyeti'nin resmen sonu olan olaydır.
(bkz: aya fotini kilisesi/#43431092)
