özelleştirilmeyen yer kaldı mı ki bu konu üzerine tartışıyoruz dediğim başlık.
her özelleşen yer için aynı palavraları sıkıp, devletin üstündeki yükün azalması, yok istihtam, yok şirketlerin iç verimi, ekonomik yönden falan filan hikayeleri ile insanlai uyutmayalım. devletin her köşesindeki yerleri, yahudilere, israillilere, araplara, ingilizlere, amerikan şirketlerine peşkeş çektikleri gerçeğini söyleyin.
bazı kurumlar yerli şirketlere veriliyor diyeceksiniz, ama kimlere veriliyor, hangi bakanın yeğenine peşkeş çekiliyor, devletin başına yük olan kurumlardan gelen gelirler hangi millet vekilinin cebine akıyor. sanki bu devletteki herkes gerizekaliymiş gibi düşünüp herkesi bir torba kömürle kandırabileceğinizi sanıyorsanız yanılıyorsunuz.
yıllık 2.5 milyar dolar gelir sağlayan bir tüpraşın 4 milyar dolara özelleştirilmesinin mantığı neredeydi de bu ido ve igdaşın özelleştirilmesini inceleyelim.
köy hizmetleri il müdürlüğü vardı, karla mücadele ekipleri, köylere hizmet götüren, oraların yollarını yapan, suyu getiren, köprülerini yapan, orasını da il özel idaresi olarak değiştirdiler yakında orası da özelleşecek. yani köyün yollarını özel şirketler yapacak, özel şirket kimlerin olacak, tabi ki baştaki insanların yardakçıları olacak mete başına dökülen ziftten çalacak, atılacak mucurdan kaçıracak, kar yapacak niye? tabiki bir sonraki ihaleyi yine onlar alacak.
bu özelleştirmelerin devletin başındaki yükü azaltmak için yapıldığı düşüncesi doğru olsa da, devletin başındaki ve yardakçılarının niyetleri bozuk olduğu sürece, ekonomik olarak devletin başına daha fazla yük olacaktır.
17 temmuz 2009 tarihinde hürriyet gazetesinde yer alan ve istanbul büyükşehir belediye meclisi tarafından oy çokluğuyla alınan karardır. bu iki kurumun özelleştirme sürecinin başlayabilmesi için istanbul büyükşehir belediye başkanı kadir topbaş'ın onay vermesi gereklidir.
gelişen dünya ekonomisinde tıpkı şirketlerin firma içi kârlılığı ve verimliliği artırmak için bazı departmanlarında outsourcing (dış kaynak kullanımı) e gittikleri gibi ülkeler de bu yönteme benzer olarak hem piyasadaki rekabet gücünün artırılarak özel sektörün piyasada daha fazla yer almasını sağlamak, hem kurumların satışı sayesinde kazanılan sıcak para getirisiyle ekonominin gelişimine katkı sağlamak hem de devletin üzerindeki yüklerin hafiflemesi için çeşitli kurumlarında (tabiki hepsinde değil) özelleştirmeye gitmektedir.
yukarıda üzerinde bahsetmiş olduğum özelleştirme kavramında iyi planlandığı ve uygulandığı sürece devletler için herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. ama malesef ülkemizde sadece bu konu üzerinde ihtisas sahibi özelleştirme idaresi başkanlığı gibi bir kurum bulunmasına rağmen hâla özelleştirmelerde ciddi sıkıntılar ve spekülatif olaylar meydana gelmektedir. daha önce de belirtilmiş olduğu gibi bir devletin bazı kurumlarının özelleştirilmesi doğaldır ama stratejik önemi olan ve kâr getiren kuruluşların özelleştirilmesi ülkeye fayda yerine zarar getirmektedir. malesef ülkemizde de tam da özelleştirmeler bu şekilde gerçekleştirilmektedir. hem kurumsal verimliği olan kârlı kuruluşlar hem de ülke için önemli stratejik yeri olan kuruluşlar özelleştirilmeye tabi tutulmaktadır. ayrıca bunun dışında malesef uzun yıllardır ülkemizde özelleştirilmeler yapılmasına rağmen bunların büyük bir kısmı ya değerinin altında satışla gerçekleşmiş ya da mali yeterliliği olmayan kuruluşlara satış yapıldığından daha sonra bu özelleştirmelerde sıkıntılar meydana gelmiştir (tabiki az da olsa doğru bir şekilde yapılmış özelleştirmeler mevcuttur). tüm bunları belirttikten sonra ido ve igdaş'ın özelleştirme kararını incelemeye başlayalım.
ido (istanbul deniz otobüsleri) a.ş. özellikle geçtiğimiz 2-3 içerisinde ciddi atılımlar ve yatırımlar yapmış bir istanbul belediye kuruluşudur. bu yatırımlara alınan hızlı feribotları, hizmete giren deniz taksisi sistemini ve yeni açılan hatları gösterebiliriz. ve anlaşılacağı üzre bu kadar yatırım yapan bir kuruluşun şirket kârlılığı da bulunmaktadır. keza igdaş (istanbul gaz dağıtım anonim şirketi) da son yıllarda şehir içi ciddi yatırımları olan ve bununla birlikte şirket kârlılığı olan bir kurumdur. 2007 yılı faaliyet raporlarına bakarsak (her iki kuruluşunda en son 2007 yılı faaliyet raporları yayınlanmıştır), ido 2003 yılında 14.525.421,92 ytl zarar yaşayan bir kuruluşken 2007 itibariyle dönem net kârı 37.427.134,86 ytl olmuş ve %8 faaliyet kârı elde edilmiştir. igdaş ise 2007 yılı itibariyle 65.906.125 ytl dönem net kârı elde etmiştir.
yukarıda verilerle de kanıtlandığı gibi bu iki kurum da zarar etmiyorken ve istanbul için hayati önem arzeden kurumlarken neden özelleştirilme kararı alındı? ayrıca tüm büyükşehir belediyeleri arasında en büyük bütçeye sahip belediye olan istanbul büyükşehir belediyesi'nin maddi anlamda bu kurumların satılmasına ihtiyacı var mı?
yukarıdaki iki soruyu değerlendirmek için akp grup başkanvekili ergün turan'ın açıklamalarına bir göz atalım. ergün turan hürriyet'e verdiği demeçte aynen şunları söylemektedir. "bu özelleşme süreci yıllarca sürecek olan bir konu. olsun mu olmasın mı? diye yıllarca konuşulacak. ancak bu özelleşme bir yerde şart. kaynaklar denize atılmayacak veya yenilmeyecek. bu kaynaklar ıstanbul'un kentsel dönüşümünde ve metro sisteminin geliştirilmesi için kullanılacak. biz akp olarak, bu özelleştirmeden yanayız"
istanbul büyükşehir belediye gibi türkiye'nin en büyük bütçesine sahip bir belediyenin kentsel dönüşüm projeleri ve metro sistemi inşaatları için yeterli kaynağı bulamaması gerçekten ilginçtir. daha da ilginci yeterli mali kaynak bulunamadığı iddia edilen bu projelerin finansmanı için istanbul'un en önemli ve istanbul büyükşehir belediyesi'ne kâr getiren ido ve igdaş gibi mali anlamda da çok değerli kuruluşların özelleştirilerek satılmasının göze alınmasıdır. sanırım şirket kârlılığı olan ve istanbul için bu kadar değerli kuruluşların özelleştirilerek satılmasının ne kadar yanlış bir karar ve istanbul'a uzun vadede zarar getirecek bir karar olduğunu anlamak için mali analizci veya planlamacı olmaya gerek yoktur. lafı daha fazla uzatmadan bu konuya biraz da mizahi olarak yaklaşalım.
not: aşağıda yer alan kişi ve kurumların gerçek hayatta yer alan kişi ve kurumlarla hiçbir ilgisi olmayayıp tamamiyle hayal ürünüdür.
bundan tam 3 yıl sonra yani 19 temmuz 2012 tarihinde yer alabilecek hürriyet gazetesi haberine bir göz atalım.
manşet
istanbul büyükşehir belediyesi'ne sponsor olmak için yapılan ihale çok çetin geçti.
haberin ayrıntısı
2013 yılından itibaren istanbul büyükşehir belediyesi'ne sponsor firma olmak için yapılan ihaleyi büyük bir rekabete sahne olunduktan sonra çinli motorsiklet firması shenzheng 50 milyon dolar bedelle kazandı. firmanın ceo'su fang zhu gazetemize vermiş olduğu röportajda ihaleyi kazandıkları için çok mutlu olduklarını ve ihale şartnamesi gereği paranın 10 yılda istanbul büyükşehir belediyesi'ne vadeli olarak ödeneceğini açıkladı. yapılan ihalenin sonucuna göre istanbul'un metro yapılanması ve kentsel dönüşümü için harcanacak bu 50 milyon dolar bedel karşılığında istanbul büyükşehir belediyesi'nin tüm hizmet binalarında, bağlı kuruluşlarda, iskele, park-bahçe gibi bilimum belediyeye ait yerlerde ve belediyeye ait bilboardlarda shenzheng firmasına ait reklamlar 10 yıllık bir süre için yayınlanabilecektir. ayrıca ihale sonucunda shenzheng firmasıyla istanbul büyükşehir belediyesi arasında yapılan özel protokole göre tanıtım için istanbul belediye başkanının firmanın en son çıkarmış olduğu ve kendisine bir adet hediye etmiş olduğu zx 250 model motorsikleti bir yıl boyunca makam aracı olarak kullanması, zx 250 model motorsikletin tanıtımının istanbul büyükşehir belediye binasında yapılması ve başkanın tanıtımda shenzheng amblemli şapka ve t-shirt giymesi, firmanın ülkemizde yayınlanacak reklam filmlerinde başkanın oynaması şeklinde maddeler bulunmaktadır.
sonuç
umarım ido ve igdaş ile başlayan bu özelleştirme süreci yukarıda tamamiyle hayal ürünü olarak oluşturulmuş örneğe benzer bir şekilde vahim ve trajikomik sonuçların yaşanmasına neden olmaz.
ibb meclisi plan ve bütçe komisyonu'nca hazırlanan raporda bu iki kurumun özelleştirilme nedeni şöyle açıklanmıştır:
"bu şirketlerin faaliyet gösterdikleri sektörlerin iş yükünün dinamik ve mali gücü yüksek bir şirket yapılanmasını gerektirmesi, şirketlere sermaye teknoloji ve bilgi transferi yolu ile şirketlerin ulusal ve uluslar arası piyasalarda rekabet gücüne erişmesinin sağlanması,igdaş a.ş.'nin faaliyet gösterdiği sektörün düzenlenmiş (regüle)olması, ekonomide verimlilik artışının gerçekleştirilmesi, belediye kaynaklarının altyapı, ulaşım, sosyal hizmet, eğitim-kültür v.d. öncelikli yatırımlara ve hizmetlere yöneltilmesi,şehir içi doğalgaz dağıtımı hizmetinin ve deniz yolu ile toplu taşımacılık hizmetinin etkin şekilde yürütülmesi için yapılan yatırımların istanbul büyükşehir belediyesi'nin görev hizmet alanlarında etkin, nitelikli ve verimli kamu hizmeti sunabilmesi için belediyeye kaynak sağlanması, kamu menfaatlerinin ve genel kamu yararının tesisi için;istanbul büyükşehir belediyesi, bağlı kuruluşları ve iştiraklerinin sermayesinin yüzde 100'üne sahip olduğu ido ile igdaş'ın özelleştirilmesi uygun olacağı belirtilmiştir."
diyecek tek bir söz bulamadığım olaydır.
başlığa girerken çok fazla şey yazmayı düşünüyordum ama zaten arkadaşlar yazılması gerekenleri yazmış.
bana günü geldiğinde hepinizden hesap sormak için allah bana, bize güç versin diye dua etmek düşüyor.
insanın(milli duyguları olan) üzülmesine ve baya bi sövmesine neden olan olaydır. Ülkenin yıllar içinde kazandığı kurumların çatır çatır yok pahasına satılması çok acı vericidir. http://www.oib.gov.tr/program/uygulamalar.htm
ulan madem özelleştireceksiniz, neden yeni nesil feribotlar aldınız? neden bu yatırımlar ibb'nin cebinden çıktı? satsaydınız, sattığınız adamlar yapsaydı milyar dolarlık yatırımları?
tabi canım olur mu, alan adam için her şeyin hazır olması lazım. gelip masaya kurulmalılar hemen.
"dünyanın en büyük denizcilik şirketlerindeniz" edebiyatı buraya kadarmış.
