türkçeden 8000 sözcük geçmesine rağmen türkçe ile aynı olmayan dildir.
isterse türkçeden 25 000 kelime geçsin, türkçe ile hırvatça ayrıdır. oysa sırpça ile hırvatça aynı köke sahip dillerdir ve farkları lehçe olmaktan ibarettir. bu hususta en önemli konular zamir ve fiillerdir. türkçeden hırvatçaya kaç fiil veya zamir geçmiştir? peki sırpça ile hırvatça arasında kaç, sadece lehçe olarak ayrılan, fiil ve zamir vardır? durup duruken 'ee madem türkçeden 8000 kelime geçmiş, o zaman senin iddiana göre türkçe ile hırvatça aynı' demek dilbilgisi konusunda pekte bilgeliğe işaret değildir. bu bakımdan farklı kelimleri dizmenin pekte bir ehemmiyeti yoktur. çünkü önemli bir kısmı zaten fiil değildir bu kelimelerin. ilave olarak, türkçe ile hırvatça arasında sistematik bir farklılaşma da yoktur zaten, oysa sırpça ve hırvatça denilen lehçelerde bu mevcuttur.
tdk'nın lehçe kelimesine verdiği mana 'Bir dilin tarihsel, bölgesel, siyasal sebeplerden dolayı ses, yapı ve söz dizimi özellikleriyle ayrılan kolu, diyalekt'tir. bugün bilhassa hırvatistan'da, bosna'da ve sırbıstan'da olan siyasi sebeplerdir. elbette bölgesel ve tarihsel ayrılmalar da mevcut.
lehçe konusunda bir diğer kriter ise iki tarafın birbirlerini anlamasıdır. bir sırp bir hırvatı, bir boşnak bir sırbı anlamaz demek için bu dilleri bilmemek lazım.
sırpça ve hırvatça genel olarak konuşulan ülkeler hariç, çoğu üniversitede, ki ben aksini görmedim daha, tek dil olarak okutulur. üniversiteler bu iki lehçeyi birbirinden ayırmamaktadır. boşnakça zaten ayrı bir yazı konusu.
yugoslavya döneminde hiç anılmayan boşnakçanın aksine, srpskohrvatski'yi oluşturan, iki lehçeden biridir.
öncelikle lehçe denilen şey ses ve telaffuz ile ayrılmaktadır. fakat bu tanım oldukça kısır ve eksiktir. bazı dillerin ağızlarında dahi kelime hazinesi yüzde yüz aynı değilken, bu ayrı kelimlerle farklı bir dil ortaya çıkar demek zordur.
misal, 'horanta' kelimesi bilhassa iç anadoluda bilinir ve kullanılır. bu ve buna benzer, ülke genelinde bilinmeyen, kelimleri bulmak kolaydır ama bu farklılıklar, misal, kayseri ağzı veya şivesini ayrı dil yapmaz.
hırvatlar bu bizimdir, çok farklıdır diye diretebilir, oysa sırpça ile hırvatça arasındaki farklar kabaca şöyle izah edileblir:
srpskohrvatski lehçelerinde, ki bunlardan biri sırpça olmuş diğeri ise hırvatça ve boşnakçanın temelini oluşturmuştur, durum kabaca şöyle izah edileblir:
evet ay isimleri birbirinden farklıdır, ki boşnakça ve sırpçada aynıdır, ama o bile başka bir dil yaratmaya yetmez. üstte belirtilen farklılıklardan dolayı 'hırvatça biliyorum ama sirpça ve bosnakça anlamiyorum' demek, idrak yollarindan problemlere delalettir. bunlar dil değil, lehçe farklılıklarıdır. esasen bu üç dil aynı haltın lacivertleridir.
''eski-yugoslavya dilleri'' derken, arkadaşın yugoslavya'da konuşulan diller hakkında konuştuğunu varsaydım. hee eğer arkadaşın söylediği, yugoslavya'nın resmi dili olan srpskohrvatski ise, tamam. haklı. ama arkadaş ''dilleri'' demiş. benim de aklıma o ülkede konuşulan diller gedi. neyse efenim. macarca ve arnavutçayı bu dillerin arasına sokmamın nedeni, yugoslavyada konuşulan resmi diller oluşudur.
arkadaş biraz da kendisiyle çelişmiş. hem demiş boşnakça yoktu, hem de demiş ''srpskohrvatski'' sırpça, hırvatça, boşnakçanın karışımı bir dildir. ilginç. srpsko, yani srpski, sırpça demektir. hrvatsko, yani hrvatski de hırvatça demektir. sırp-hırvatça demektir yani bu kelime. türkçe ile azerice arasında olan farkı küçümsemek de ilginç. ya ben gerizekalıyım, ya da arkadaş çok zeki. ben kendi ülkemin vatandaşını bile bazen anlamıyorken, nasıl hızlı konuşan bir azeriyi anlayacağım, şaşırdım kaldım.
bir sırp boşnağı anlar, anlar ama hangi boşnağı? bosnada binbir çeşit boşnak var. müslüman olan boşnakların kelimeleri osmanlıca kelimelerle dolu olduğu için, müslüman(çoğunluk) kesimin her dediğini anlayamaz. evet, yapısı aynıdır, ama kelimeler çok farklılık gösterir.
slovence, yugoslavyanın en önemli diliydi, çünkü şimdiki slovenya, kısaca ljubljana, yugoslavya'nın en gelişmiş şehri, ayrıca fabrika başkentiydi. o bölgede konuşulan dilin, yugoslavyanın resmi dilleri arasında olmaması çok ilginç. ben ilk defa duydum şahsen. makedonca da yine yugoslavya içerisinde resmi dillerden biriydi. yugoslavca diye bir dil yoktur bu arada. yugoslavca sadece bir lakaptır. jugo=güney, slav=slav. yugoslavca, güney slav ülkelerinde konuşulan dillere denir anlayacağınız. srpsko-hrvatsko da bi lakaptır, nüfus yoğunluğu yüzünden en çok konuşulan diller olduğu için.
boşnaklar 2000 yıldır bankanlardaydı da, yugoslavya zamanında paralel evrene mi göç ettiler? diye bir soru da gelmiyor değil aklıma.
yugoslavya döneminde iki farklı lehçe mevcut idi diyen arkadaş, hiç birşey bilmiyor demektir. hırvatistanda bile 3 lehçe varken, nasıl oluyor da koskoca yugoslavya'da 2 lehçe oluyor, inanılır gibi değil.
oturup önce soluklanması gereken arkadaşların meydanı boş zannedip çirkefçe yamulduğu vaziyettir.
öncelikle, yugoslav dilleri derken bunun içinde macarca ve arnavutça'yı da içine sokmak marifet ister. çünkü bunlar yugoslav dillerinden dahi değildir ve ortak yugoslav resmi dilinden de meydana gelmemişlerdir. ve 'aslında aralarında hiç fark yok'u, lafın gelişi iletildiğini idrak edemeyecek biri olmak ise daha güzel bir meziyettir.
ikincisi, yugoslavya zamanında resmi dil 'srpskohrvatski'dir. bugün bu dilden sırpça, hırvatça ve boşnakça ortaya çıkmıştır. bu diller arasında esasen hiçbir sikim fark yoktur, türkçe ile azerice arasındaki farktan daha az bir fark vardır ve var olan farkta lehçe olmaktan ibarettir. birbirlerini anlamazlar diyen vatandaşın kıçı açıkta kalmış veya propagandaya kurban gitmiştir.
üçüncüsü, yazım dilinin farklı olması bu diller, konuşulmakta olan bahis, arasında yazım dili dışında uçurumlar meydana getirmez. bir sırp boşnağı anlar evladım. her ne kadar farklı konuşmak için iki tarafta bir yerlerini yırtsada, bu böyledir.
dördüncüsu, bir insana ayar vermeye kalkışırken acaba adam anladığımı mı yazmış diye bir tartmak lazım. nitekim, ortak yuoslav dil(ler)inden makedonca ve slovence'ye bakınız vermemiş kişi bunları zaten kastetmemiş demektir.
makedonca, bulgarca'ya daha yakındır. slovence ise daha farklı bir dildir ve eski yugoslav resmi dilinden, srpskohrvatski, bir parça değildir. *
ek: sallayan iyi sallamış, yugoslavya zamanında resmi olarak boşnak yoktuki boşnakça konuşulsun. * boşnakça denilen şey zaten yeni ortaya çıkmış bir bahistir, yugoslavya döneminde 'bir ortak dil, merkezi zagreb ve belgrad olan, iki farklı lehçe' mevcut idi.
diğer eski yugoslavya dillerinden bir farkı yoktur diyen arkadaşlar bir bok bilmiyordur. şimdi eski yugoslav dillerine bir göz atalım. sırpça, slovence, makedonca, arnavutça, macarca, boşnakça. bunlar yugoslavyadaki resmi diller. sırça kril alfabesiyle yazıldığı için, zaten çok farklı bir dildir. hırvatistan'da bile 3 farklı lehçe vardır, ve bu 3 lehçe birbirini zar zor anlar. ki sırbistanın doğusundan gelen, sırpça konuşan birisinin, hırvatla aynı dili konuşması imkansızdır. kısacası, yapı olarak aynı olsa da, hırvatça sırpçadan farklı bir dildir. gelelim slovenceye. bir hırvat bir sloveni, bir sloven de bir hırvatı anlayamaz. bilmem anlatabildim mi. makedonca, kril alfabesiyle yazılan, ve hırvatçadan inanılmaz farklı olan bir dildir. tek ortak özelliği, ikisinin de slav dili olmasıdır. gelelim arnavutça'ya. arnavutça zaten slav dili olmadığı için, konuşmaya gerek bile yok. apayrı bir dil. macarca da ural-altay dil grubundan olduğu için, çok farklı bir dildir, hırvatça ile uzaktan yakından alakası yoktur. boşnakça, hırvatçaya en yakın dildir, ama ne yazık ki aynı değildir, yapısı benzerdir, kelimelerde farklılıklar gözükür.
