ekseriyetle şabat günleri yenen örgülü, yumurtalı, birhayli leziz, özel bir ekmek.
“kof, delikli, oyuk” mânâlarındaki he ve lamed harflerinden türemiş olup ibranice “hll” (חלל) sözcüğüne kaynaklık eder. literatürde ktiv menukkad, yani nokta imla ile yazıldığında “hallah” (לֶחֶם) şeklinde karşımıza çıkar.
istanbul yahudileri arasında gırtlaktan gelen kalın bir “ha” (ح) sesi ile “hala” olarak telaffuz edilir.
teolojik bir anlatıyla, çölde sayım kitabında, rabbin, israiloğullarına iletmesi için moşe (islamiyete göre musa)'ye verdiği hükme göre “sizi götüreceğim ülkeye girip o ülkenin ekmeğinden yediğinizde, bir kısmını bana sunacaksınız, ilk tahılınızdan sunu olarak bir pide sunacaksınız,” der.
cuma günleri akşam vakti günbatımıyla, topluluğa dağıtılmış olan iki somunu sembolize ettiği için halk arasında “şabat ekmeği” olarak da anılır. bu hükümden yola çıkarak bir ailenin mutfağında hallah ekmeğinin pişirilmesi rabb ile bütünleşmeyi ifade ettiği için hâne âhâlisi açısından büyük bir lütuftur ve çok mühim sayılır. inançlı, inançsız, seküler, dindar farketmeksizin ortak bir anane olarak görülür, ailenin bir araya toplanmasına vesile olur.
çölde sayım'daki, bilhassa “sunu” hükmünden yola çıkılarak, yiyecek henüz hamur hâlindeyken ekmekten ufak bir parça koparılır, o lokma kızgın ateşte yakılır ve bir nevî kutsama duâsı okunarak rabbe sunulur. bu mühim işi kadınların yapması daha uygun karşılanır, çünkü yaygın inanışa göre kadınların, bir aileyi, yakacağı iki mum eşliğinden sofranın etrafında bir arada tutmak gibi kutsî sayılan bir görevi vardır. iki somun ekmek, bir kadeh şarap ve dualarla kutsanan şabat akşamı, “hallah” veya yidiş kültürü vasıtasıyla ingilizce'ye de geçen “challah” ile beraber tanrıyla aynîleşmeyi, yâhût yekvücut olmayı sağlar.
fırına verilmeden evvel üzerinin yumurta sarısıyla kaplanmasının haricinde içine de yumurta katılır. hamuru sâde olabilir, ama genellikle kuru üzüm ve bal da katılır, ve böylece tatlandırılmış olur. kabuğuna haşhaş, çörekotu veya susam konur, yâhût tercihen hepsinden biraz serpilir. iyice pişirildikten sonra çıtır çıtır kahverengi kabukları ve altın sarısı görüntüsüyle sofralardaki yerini alır.
