il geneli hizan harici devletçi bir yapıdadır. son zamanlarda bitlis il merkezi ile güroymak ilçesinde ise olumsuz yönde bir değişim gözlenmekte.
ahlat, adilcevaz, tatvan, mutki ilçeleri ise devletçi sayılabilecek ilçelerdir.
ahlat ve adilcevaz ilçelerinde nüfusun çoğunluğu türkmendir.
mutki ilçesinin çoğunluğu arap,
bitlis il merkezi kürt ve türkmenlerden teşekküldür ancak kürtler çoğunluktur,
tatvan'da nüfusun çoğu kürt olsa da ayrılıkçı kürt hareketi zayıftır,
hizan'da nüfusun tamamına yakını kürt'tür.
Köküne kadar incelediğimizde aslında türkçe olmayan ing türkçe karışık ne olduğu belirsiz bir yerdir.
Bit-li-s galiba sondaki s ingilizcedeki es takısı.
bitlisin benim bile bilmediğim çok acıklı bir hikayesi vardır. vardır ya eminim yani. ama ben bilmiyorum.
o yüzden zonguldak'ın ismi nereden gelmiş onu anlatacağım.
bugünkü zonguldakta temel ile fadime adlı iki aşık varmış. doğru mu saydım? bunlar sonsuza dek mutlu yaşamışlar. öyle mutlu yaşamışlar ki kendi benliklerinden değil birliklerikden vücut bulmuş, bir olmuşlar. bedenen değil, ruhen bir bütün olmuş, bu dünyadan soyutlanmış, insan suretinden çıkıp adeta bir rüya, bir taşkömürü madeni oluvermişler.
zaman içerisinde değişe değişe günümüze zonguldak olarak gelmiş.
dağların arasında sıkışıp kalmış, neredeyse 1985'ten beri aynı nüfusa sahip, gelişmemiş bir il merkezidir.
komşusu muş ve kendi ilçesi tatvan'a kıyasla çok daha geride kalmıştır. muş ve tatvan'ın yarısı kadar nüfusa sahiptir. kasaba görüntüsünü üzerinden atamamıştır. halende bir ilerleme bulunmayan il merkezidir.
halkı havaalanı seyahatleri için muş'a, alışveriş içinse genellikle tatvan'a gitmektedir.
