çağdaş türk tiyatrosunun temellerini atan adamdır. 1823 yılında istanbul'da doğdu, moliere'in bir çok eserini türkçeye çevirdi ve bursa'da kendi adına tiyatro merkezi kurdu. 1891 yılında istanbul'da vefat etti.
''gerçek sanatçıların eserlerinde kullanmadıkları yabancı kelimeleri, dilimizde
yasaklamak suretiyle öz dilimizi geliştirebiliriz''
önemli görevlerde bulunmuş devlet adamıdır. bursa valiliği sırasında bir tiyatro binası yaptırmıştır; moliére'den yaptığı çeviri ve uyarlamalar bu tiyatroda sahnelenmiştir. memurlarını, tiyatroya gitmeye mecbur tutmuştur.
özellikle son cümlesi sanata ne kadar önem verdiğinin göstergesidir. şimdilerde ise tiyatroya gidilmesin diye yapmadıkları şey kalamıştır ''akp hükümetinin.''
ziya gökalp'in türkçlüğün esasları kitabına göre osmanlı içinde bulunan türkçülerden biridir. bilimsel türkçülük dışında sanat türkçülüğüne de önem vermiştir.
türkçülüğü sadece sözde kalmamıştır. evindeki mobilyalardan giysilere kadar hepsi türk malıdır.
çok sevdiği kızı avrupa modeli bir terlik almak için çok ısrar ettiği halde, evime türk ürünlerinden başka bir şey giremez diyerek kızının bu arzusunu reddetmiştir.
1823 1891. DEVLET adamı ve oyun yazarı. Fransız sahne şairi Molierein eserlerinden on altısını 1869dan itibaren tercüme ve adapte etmekle, Bursada- tiyatro yaptırmakla şöhret kazanmıştır. Vefik Paşa lise tahsilini Pariste tamamlamış, orada ve Tahranda elçilik, Londrada sefaret kâtipliği yapmış, iki defa Maarif Nazırı, iki defa Başvekil olmuştur. Başvekil söziinii ilk olarak o kullanmış, Tahranda elçilik binasına bayrak çektirerek bu geleneği kurmuştur.
19 y.y. osmanlısının reformist aktörlerinden biridir. grekçe, latince ve ingilizce yi ileri seviyede konuşup 16 dil ile ünsiyeti olan paşa, sadrazamlık ve tercüme odasında memurluk görevlerini yerine getirirken rüşvet ve dalkavukluk olaylarına bulaşmamış ve örnek bir siyasi portre çizmiştir.
dedesi bulgarzade yahya efendi gibi kendisi de çevirmendir. aileden gelen bir çeviri geleneği vardır. eğitiminin bir kısmını babasının paris elçiliği sırasında edindiği için fransızcası mükemmeldir. çevirdiği tiyatro metinlerinde olay örgüsüne sadık kalsa da halka tiyatroyu sevdirmek ve yakın hissettirmek için yer ve kişi isimlerini osmanlı kültürüne uyarlamış, o dönemki ahlak anlayışına uymadığını düşündüğü kısımları da çevirmekten kaçınmıştır.
kendisinin arkasından "yıllarca paris'te kaldı, bir kadına bile kaymadı, herhalde kuşu ötmüyor" dedikodusu çıkaran rüştü paşa'ya "anasını yollasın da bir bakalım" diyen pro-reaktif osmanlı devlet adamı.
darülmuallim'de alfalık 101 dersi verseydi imparatorluk çökmezdi.
Pek bilinmeyen bir özelliği ise patates’i osmanlı topraklarına getiren isim olmasıdır. Patates tarımını Bursa valisi olduğu dönemde başlatmış, avrupadan (orada da 70-80 yıl önce başlamış) tohum getirerek Adapazarı ovasında ekim yaptırmıştır.
Ahmet Vefik Paşa, 19.yüzyılın bilgin ve çalışkan devlet adamlarından biri idi. Bursa Valiliği'nde hastane yaptırmış ve hastaneye gelir için Molyer'den çevirdiği komedyaları tiyatroda oynatırdı. Şehrin eşrafını da tiyatroya gelmeye mecbur eder, onları cebren abone yazdırırdı. https://galeri.uludagsozluk.com/r/1740682/+
1834'te babasının görevi dolayısıyla liseyi fransa'da saint louis lisesinde tamamlamıştır, fransızcasının ne kadar iyi olduğunu sanırım burdan çıkarabiliriz..
1840 yılında ise londra elçiliğine elçilik katibi olarak gönderilmiştir, burda da iyi bir şekilde ingilizce öğrenmiştir.
1849 yılında mütercim-i evvel yani başçevirmen olmuş ahmet vefik paşa,yine bu yılın başlarında fransız lamartin türkiye'ye göç etmek istemiş, sadrazam mustafa reşit paşa'ya başvurmuş, hatta lamartine'e aydın çevresinde bir çiftlik verilmesi kararlaştırılmış, bu işi sonuçlandırmak üzere ülkemize gelen charles roland'a hükümet temsilcisi olarak ahmet vefik paşa katılmış..
1851'de encümen-i danişe yani bilimler akademisine üye olmuş vefik paşa, ardından tahran büyükelçiliğine atanmış, burada geçirdiği yıllarda farsça'yı çok iyi bir şekilde öğrenmiş..
1857'de deavi nazırlığına yani adalet bakanlığına getirilmiştir, sonra 1860 yılında paris'e elçi olarak gönderilmiş,1861'de evkaf nazırı yani vakıflar bakanı olmuş..
1862'de divan-ı muhasebata yani sayıştay'a başkan seçilmiş, aynı yıl darülfünun'da hikmet-i tarih okutmaya başlamış..
sadrazamlar değişince bazen açıkta kalan ahmet vefik paşa, bu boşta kalan zamanlarını çok iyi şekilde değerlendirmiştir, moliere'den yaptığı çeviriler basılmıştır..
o dönem için rüştiyelerde yani ortaokullarda okutulan fezleke-i tarih-i osmani'yi bu dönemde hazırlamıştır.
bundan sonra 1871'de rüsumat emini yani gümrük bakanı, 1872'de sadaret müsteşarı yani başbakanlık müsteşarı oldu, aynı yı maarif nazırlığına yani milli eğitim bakanlığına atanmış ahmet vefik paşa..
1875'te petersburg leningrad akademisine üye seçilmiş, 1876'da lehçe-i osmani'nin ilk bölümünü bastırıp tamamlamıştır.
1878 de millet meclisi başkanı oldu, aynı yıl '' paşa'lık '' ünvanı verildi, daha sonra ayan meclisi üyesi oldu.. 4 şubat 1878'de dahiliye nazırı ve başvekil olmuştur.. 18 nisan'da bu görevlerden uzaklaştırılınca 1879'da bursa valiliğine atandı..
ahmet vefik paşa'nın bursa valiliği her anlamda çok başarılı verimli geçmiştir diyebiliriz..
1888-1889 yılında lehçe-i osmani'nin 2. bölümünü tamamlayıp iki bölümü birden tek cilt olarak yayımladı..
ahmet vefik paşa ile ilgili güzel birşey anlatalım;
uzun süre işsiz kalan bir bucak müdürü bursa valiliği sırasında ahmet vefik paşa'ya gelmiş.. dilekçe için pul alacak para bile bulamayana adam pulsuz kabul edilmeyeceğini bildiğinden dilekçeyi okuyup sözlü olarak vermiş, kırk yıl çalıştıktan sonra açıkta kaldığını bildirir, bucak müdürü olarak atanmasını ister..
vefik paşa dilekçeyi dikkatle inceledikten sonra tebeşir ister, dilekçe sahibine arkanı dön der, adamın ceketine sual olunmak üzere taraf-o defterdariye'ye sözlerini yazar ve ardından adamın defterdara gitmesini emreder..
adam aynı şekilde gidip defterdara selam verir, arkasını döner, defterdar şaşkınlık içinde kalır, yazıyı okur.. paşa'ya gidip '' seyyar bir havalenizi aldım, ne ferman buyrulur ? '' der..
vefik paşa '' herif pul parasını bile tedarikten aciz kaldığını anlatmak için bana şifahen arzuhal verdi, bende sana havale ettim, açık bir yer bul ta'yin et der..
işte böyle komik, yerine duruma göre hareket eden enterasan bir adammış ahmet vefik paşa *
bir de bursa valisi iken yaptığı güzel şeylere değinelim ahmet vefik paşa'nın.. yıllarca bursa tiyatrosunda çalışmış oyuncu ahmet fehim efendi o dönemi şu şekilde anlatmış..
'' 1879 idi, fasulyacıyan, hiranuş, koharik ve şirinyan gibi artistlerle bursa'ya gitmiş, melekzat bahçesinde oyun veriyorduk, oyunumuza bir gece bursa valisi ahmet vefik paşa geldi, bunun nasıl bir vaka olduğunu tasdik edersiniz değil mi ? oyunumuzu seyretti ve bizi ertesi günü makamına çağırdı;
- size bir tiyatro yaptıracağım, dedi. eserler vereceğim onları oynıyacaksınız. yaptıracağım tiyatroya kira vermiyeceksiniz, yalnız gurava hastanesi menfaatine senede iki oyun vereceksiniz, bu temsillerin bütün hasılatını hastane alacak..
biz ümitlenmiştik, fakat beklenecek diye de üzüntülü idik: koca vefik paşa kendine has faaliyetle derhal bursa'da postane karşısındaki kahvehanenin bahçesine otuz altı localı, güzel, zarif tiyatro yaptırdı. bize ilk piyes olarak meraki adı ile moliere'in malade imaginaire'ini verdi, oynadık. şehirdeki konsoloslar, büyük memurlar, eşraf kamilen geldi. tiyatromuz pek büyük bir rağbet görüyordu, az zamanda istanbul'da görülmiyen intizam ve sanat içinde bir türk temaşası tessüs eyledi. vefik paşa sıra ile tekmil moliere'leri tercüme etti, biz de sahneye koyduk; provasına gelir, beğenip beğenmediğini yüz hareketlerinden anlardık ve daha ziyade çalışırdık, tiyatromuz sene de dokuz ay açıktı, üç ay tatil yapardık. paşa vilayet dahilinde devre çıkarken;
- ben yokken çince'ye benziyen tercümelerinizi oynıyabilirsiniz, derdi.
tiyatromuzun maddi hayatını da paşa temin etmişti. artistlerin maaşı ödenemezse, yahut masraflara para yetişmezse farkını paşa ödetirdi; kendisi tam manasıyla sanat babası idi; nadir yetişit bir muharrir ve mütercimdi. moliere'in eserlerinden ufak hacimde matbu asıllarını bir elinde tutup öteki eliyle bloknotu üzerine tercümesini yazdığını görmek insana hayret ve hürmet duyguları verirdi..
ahmet vefik paşa yaptırdığı tiyatroda bu suretle tercüme ettiği moliere'in piyeslerini seyircilere mümkün olduğu kadar cazip göstermek için de, o zamanlar yetişen aktör pek çok olmadığından, bizzat uğraşarak ödetirdi, çünkü, bu suretle memlekete haklı olarak , büyük bir hizmet yaptığına kanidi..
... paşa bize moliere'in her eserinin psikolojisini, yazılma sebebini, karakterleri bir bir anlatır, tahlil ederdi. provalara ekseriya gelir, eserin sahnedeki seyrini takip eder, beğenirse nihayetine kadar oturur, dinlerdi, bazen de provayı çok fena bulduğu zaman hemen kalkar giderdi...
... bir zaman sonra bursa'dan ayrıldı, bu sırada tiyatroyu da kapattılar, bizi de bursa'dan defettiler.''
üstteki alıntıdan bile ahmet vefik paşa'nın ne kadar büyük bir tiyatro, sanat adamı olduğunu anlayabiliriz..
bugün ülkemizde böyle iki kişi olsa tiyatronun sanatın sırtı yere gelmez..
tiyatro için, sanat için, türk dili için yaptığı çalışmalar sebebiyle ahmet vefik paşa'yı saygıyla analım, türk tiyatrosu zamanında bir yerlere geldiyse bu ahmet vefik paşa'nın zamanında yapmış olduğu çalışmalar sebebiyledir..
ahmet vefik paşa'nın fransızcayı, ingilizceyi, farsçayı çok çok iyi bildiğini bir kez daha hatırlatarak bu entryimi de burada sonlandırıyorum..
türk diline, türk tiyatrosuna katkıların için sonsuz teşekkürler ahmet vefik paşa'm...
Osmanlı ülkesinde böyle 100-110 kişi olsaydı şimdi büyük ülke idik.
ben ilk tiyatroya bursa'da gitmiştim,genco erkal oyunu idi,çocuktum anlamadım ama sanata yakınlaştım.
