cengiz dağcı'nın 1946 yılında yazdığı, kırım türklerinin yaşamlarını ve komünizmin bu insanlar üzerindeki etkilerini, rusların türkler hakkında nasıl bir bakış açısına sahip olduğunu, rusların türklere zulmünü, kırım'ın nasıl ruslaştırıldığını, komünizmin bu insanlar üzerinde nasıl vahşice uygulanmaya çalışıldığını, bu insanların acılarını, kendisinin de doğduğu küçük bir köy üzerinden anlattığı kitabıdır.
rusların yaptıkları vahşetin anlatıldığı bu kitapta acı çekenlerin sadece kırım türkleri (tatarlar) olmadığını, ordaki gayrimüslümlerin de bundan nasiplendiğini görüyorsunuz. örneğin bir sahnede, yahudi bir esnafın oraya (yalta'ya) moskova'dan getirilen ruslarca öldüresiye dövüldüğünü, dükkanının nasıl yağmalandığını anlatmakta yazar.
roman kızıltaş köyünde (ayrıca yazarın doğduğu yerdir ve bugünkü ismi Krasnokamenka'dır) ve civarında geçer. akmescit (Simferopol), yalta(liman şehri), gurzuf, dermenköy, ayı dağı (danilovka), roman koş( Yalta'nın kuzeydoğusunda, kırım sıradağlarından biri), gelinkaya, memişin deresi gibi. hepsi çok güzel, huzur veren, cennet mekanlardır. ta ki ruslar gelene kadar.
aslında toprağından sürülen, yerinden yurdundan zorla ayırtılan tüm halkların kendini bulabileceği bir romandır da denilebilir. kahramanlar aynı, sadece isimler değişik, yerler değişik. ama vahşet aynı.
ancak cengiz dağcı yine de merhametli. romanın sonunda " son birkaç söz " deyi yazdığı kısa notta kendilerine olmadık eziyetler eden bu kişilere de onlar da insan diyerek acıyor ve şöyle diyor: " evet onlar da insandır. pavlenkolar, ivanlar, kostyükler, vasil dimitroviçler, stepanlar belki bunu gülünç görecekler, ama nasıl görürlerse görsünler, ben eserimi tekrar sakin bir duayla bitirmek istiyorum. romanımı kapatırken tanrım ! diyorum, onlar da insan! acı onlara. kendileri gibi başkalarının da onlar gibi insan olduklarına inandır onları. ötekiler, o hayvan gibi sürülüp götürülenler ... onlar da insandı!" diyor.
