Osmanlı'nın son dönemleri ise misyonerlik faaliyetlerine şahitlik etmiş ve kentte Amerikan, Fransız, Ermeni okulları açılmıştır.
Kentin yıkılması da bu misyonerlik faaliyetleri ile Ermeni isyanları yüzünden olmuştur.
il merkezinin yaşananlar üzerine ovaya taşındığı ve Elaziz (Elazığ) adı ile hayatını devam ettirdiği söylenir.
Misyonerlik ve Ermeni isyanları ile ilgili kısım doğru olsa da taşınma kısmı hatalı bilinir.
Doğrusu ise 1834'te ıslah hareketleri için gönderilen Mehmed Reşid Paşa, eskisine göre önemini kaybetmiş sancak merkezini ovada yeni kurulan 'Mezre' isimli yerleşim yerine taşımıştır.
Mezre adı daha sonra dönemim padişahı Abdülaziz'e ithafen Mamüratü'l Aziz, daha sonra ise telaffuzu kolay olduğu için Elaziz, Cumhuriyetten sonra da Elâzığ olarak değiştirilmiştir.
Ayrıca doğunun en büyük sancağı olarak bilinir. O dönem Malatya, urfa gibi kentlerden çok daha büyük olsa da Erzurum, Antep, Diyarbakır ile bölgenin büyük kentlerinden idi; en büyüğü değil.
