“…Tabiat daima bizimle beraber. Kendi kendine yeterli. Tabiatın ormanlarında, cezalandırabileceğimizi düşünmeksizin, vahşi bir hayat sürebiliriz. Dahası, vahşi olmayan diğerlerinin gelmesinden başka bir rizikoya katlanmaksızın, sonuna kadar vahşi kalmakta da karar verebiliriz. Ama prensip olarak, hayatları boyunca ilkel kalmış insanlar da vardır. Hareketsiz duran, donmuş alacakaranlıkta kalan, gün ortasına doğru hiçbir zaman ilerleyemeyen bu insanlar için Breyssig “Daimi Şafağın insanları” deyimini kullanmıştır.
Bu, sadece Tabiattan oluşan dünyada olup biter. Bizim bahsettiğimiz medeniyet dünyasında bu olmaz. Medeniyet kendi kendine yeterli “işte oracıkta”ki şey değildir. Sunîdir ve sanatkar ve zanaatkara ihtiyaç hisseder. Şayet medeniyetin sağladığı avantajlardan istifade etmeyi düşünür, fakat medeniyeti ayakta tutmakla ilgilenmek gerektiğine kendinizi hazırlamazsanız, işiniz bitik demektir. Medeniyetin, bir an içinde sizi terk ettiğini görmüş olursunuz. Küçük bir hata ve çevrenize baktığınızda - havaya uçmuş olur – ilkel orman, adeta Tabiatı örten perdenin çekilip açılmışcasına tabii durumuyla görünür. Balta girmemiş orman her zaman ilkeldir ve tersinden söylenişiyle de, ilkel olan her şey sadece birer balta girmemiş ormandır.
Her devrin romantikleri resmi genelleştirerek, vahşi bitkilerin, medeni, geometrik taşı boğazlarcasına çevrelediği harabeler altında edebe aykırı kurnazlıkla gizlenmeye çalışılan manzarayla karşılaştılar.iyi bir romantik insanın gözüne bir bina takılınca, ilk aradığı şey dam ve saçaklardaki sarımtırak bitkilerdir. Bu da sonunda her şeyin toprak olduğunu, ormanın her yerde yeniden fışkırdığını gösterir. Romantiklere gülmek saçmalıktır. Bu masumca sapık düşünceler altında muazzam, her zaman mevcut bir mesele yatıyor; medeniyetle onun ötesindekiler, medeniyet ile Tabiat arasında, rasyonel ve kozmik ilişkiler vardır…”
(Ortega y Gasset, Kütlelerin isyanı, s. 75, Bedir Yayınevi, istanbul 1992)
