divan edebiyatının vazgeçilmez mazmunudur. şiirlerde mutlaka yer alır. genel olarak gül eziyet çektiren vefa bilmeyen, aşığa her türlü cefayı reva gören zalim bir sevgilidir; bülbül ise mecnun, kerem, ferhat vb gibi umutsuz, divane, ama dünyanın en büyük aşığıdır. ki bu aşk elbetteki kavuşamadıkları için büyüktür. * binbir hikayesi varsa da en etkileyici olanı şudur.
beyaz gonca, her türlü cefayı reva gördüğü divane aşık bülbüle bir türlü yüz vermemekte o destansı güzelliğini göstermemekte; bir türlü açmamakta imiş. koskoca kışı sevgilisinin açtığı, ona gül yüzünü gösterdiği anı görebilmek ümidiyle geççirmiş bülbül ise bu anı kaçırmamakta kararlıymış. geçmiş gülün bir dalına ve onun açacağı zamanı beklemeye başlamış. gül ise yine inat etmiş ve açılmak bilmemiş bir türlü. bülbül uykusuz geceler geçirmiş, günler geçirmiş; en sonunda uyku ağır bastırır gibi olmuş bir an için dalıp da gülün açışını kaçırmamak için büyük uğraşlar veren bülbül ne yaptıysa da uykusuna engel olamayıp o daıln üzerinde uykuya dalıvermiş.uykusundan büyük bir sarsıntı ile uyanmış ve gülün açıldığını, o dilleri kenetleyen , gözleri mühürleyen güzelliğini başka bir aşık ile paylaşmakta olduğunu görmüş. o anın da verdiği yorgunlukla durduğu daldan büyük bir hızla düşemeye başlamış. artık yaşamak için hiçbir gayesi kalmamış, hem o sevgilisinin açışını görememiş hem de rakibine meylettiğini görmüştür. düşerken gülün dikenleri bir bir çizmiştir bülbülün dört yanını ve bülbül cansız bir halde gülün dibine düşmüş. işte rivayet edilir ki o günden sonra açan bütün güller bülbülün kanı nedeniyle kıpkırmızıdır.
bunun yanısıra divan edebiyatının en güzel dizelerinde de hep gül bülbül geçer, ama hiçbiri şu beyit kadar güzel değildir:
