tarsus ve devamında kozan yöresine yerleştikten sonraki tarihleri (karamanoğlu, memlük, osmanlı ile ilişkileri-kozanoğlu derebeyliği tarihi) hemen hemen net olsa da, öncesi için pek çok tez bulunan türk boyu.
menşei olarak barshan boyunun devamı olduğunun dışında şu şekilde de tezleri bulunan türk boyu.
aralarında fuat köprülü gibi isimlerin de bulunduğu bir teze göre varsaklar ilhaniler devrinde gelen Türk-Moğol zümrelerinden biridir.
bir başka teze göre varsaklar bulgar türkleri ile iç içe yaşamış, karşılıklı etkileşimde bulunmuş bir türk boyudur. hatta kimilerince bulgar türklerinin bir koludur.
ve hatta kimilerince son bulgar türkleri bizzat varsaklardır.
Varsaklar'ın menşei konusuna Mehmet Eröz, farklı bir tarzda yaklaşarak, "Hristiyanlaşan Türkler" adlı eserinde, bunlann Bulgar Türkleri'nden oldukları ihtimali üzerinde durmakta ve bu konuda şunları söylemektedir:
"Bazı kaynaklardan anlaşıldığına göre, Bulgar Türkleri eski tarihlerde müslüman olmuşlar ve Karamanoğullan ordusu içinde müslüman Türk askerleri olarak bulunmuşlardır. Gerçi, Bulgar Türkleri'nin boylarından olması muhtemel olan Varsaklar hakkında Neşrinin 'kefere-i Varsak' deyimini kullanmış olması, çok eski tarihlerin şifahi bilgilerinin bu yönde olduğu ihtimalini akla getirmektedir.
Bu konudaki başka bir rivayete göre de yine Varsakların eski bir Bulgar boyunun adı olduğu üzerinde durulmaktadır.
Kırzıoğlu, "Kars Tarihi" adlı eserinde Varsak Türkmenleri ile Bulgarlar arasındaki ilişkiye değinerek bu konuya şu şekilde bir açıklık getirmiştir:
Varsak Türkleri, Kars Bulgarları'nın arasında önceleri Hristiyan iken sonradan Müslüman olmuşlardır. Ve onlarla beraber Anadolu'ya gelip Çukurova'ya yerleşmişlerdir.
Demek ki Kırzıoğlu'na göre Varsaklar Çukur-Ova'ya Kars Bulgarları ile beraber gelmişler ve inanç konusunda onlardan etkilenip kısa da olsa belli bir dönem Hristiyan olarak kalmışlar, daha sonra Müslüman olmuşlardır. Ancak onların Bulgarlar ile iç içe yaşamaları Bulgar olmalarını gerektirmez kanaatindeyiz.
eklemeden geçmeyelim; bugün mersin'deki bolkar dağları, ismini bulgar kelimesinden alır.
barshan boyu tezine gelirsek barshan boyu da bir alt kimliktir ve tıpkı varsaklar gibi tam olarak hangi kategoride olduğu muallakta olan, kendi başına buyruk bir türk boyudur. ki bu hali ile bu tezlere zıt bir tez değildir.
