kozan yöresinde 1700-1865 yılları arasında hüküm sürmüş varsak Türkmenlerine ait bir derebeyliktir.
Osmanlı'nın iskan faaliyetlerine şiddetle karşı gelmiş ve Osmanlı içerisindeki en uzun ömürlü derebeylik olmuştur. Osmanlı'nın ilk önce diğer boylara yaptığı üzere devlet görevleri vermesine karşın, Kozanoğlu tüm görevleri reddetmiş ve bildiğinden şaşmamıştır. vuruşa vuruşa ölmeyi yeğlemiştir. o dönem bölgedeki önemli türk boyları olan varsak ve Avşarların tam desteğini almıştır. zaten derebeylik olarakta varsak ve avşar Türkmenlerinden teşekküldür.
türk halk edebiyatının en önemli isimlerinden Karacaoğlan ve Dadaloğlu bu derebeyliğin ozanlarıdır.
ayrıca ''ferman padişahın, dağlar bizimdir'' sözü bizzat Kozanoğlu taraftarı, ozanı Dadaloğlu'na aittir ve kozan dağlarında söylenmiştir.
bugün Kozanoğlu derebeyliği'nin Osmanlı'ya kafa tutması ve diğer bölgelerden izole kalması sebebiyle Anadolu'daki diğer Müslüman halklarla karışma Anadolu'nun diğer yerlerine kıyasla nerdeyse hiç olmamış, bölgenin cumhuriyet döneminde de göç almamasıyla Anadolu'nun hemen hemen en saf türkmen nüfusuna sahip olan yeri olarak kalmıştır, kozan.
--spoiler--
Kozanoğlu avdan gelir
Avını terkiden alır
Bize Kozanoğlu derler
Yiğit ölür şanı kalır
Çıktım Kozan'ın dağına
Yük bağladım daynağına
Aşiretten haber geldi
Çıkalım Kozan dağına
Tütün gelir kese ile
içemedim tasa ile
Kozanoğlu yaralanmış
Su istiyor kase ile
Karadır yağlık karası
Karıştı Kozan arası
Ben öpmeye kıyamazdım
Her yanı süngü yarası
--spoiler--
