basra körfezi çevresinin asli unsuru olan toplumların genel adı. günümüzde iran, afganistan ve ırak topraklarının güney bölgeleri, kuveyt, ürdün gibi ülkeler de aslen bunların topraklarıdır.
ana kolu günümüz iran nüfusunun üçte birlik bölümünü oluşturan farslar olarak sayacak olursak tarih boyunca çok azı göç etmiş, göçle bölgelerine gelen toplulukları ise çokça değiştirmişlerdir.
ilk göç edenleri, daha sonra soğdlar olarak anılacak olan koldur. bunlar ipek yolu ticareti dolayısıyla turan*'a bir çizgi hâlinde dağılarak ticaret kolonisi kurmuş küçük dînî topluluklardır. bunlar türkler arasında buluna buluna türkleşmiş ancak türkler'in de maniheizm'e bulanmalarına neden olmuşlardır. zaten mani kelime kökeni olarak mengüden gelir.
irani halkların en doğu kolu peştunlar'dır. bunlar bugünkü afganistan'ın güneyinde konuşluydular.
ermenilerin ana koldan ayrılmaları ise roma imparatorluğu ile sasaniler arasındaki çekişmenin odak merkezinde, zağros dağları'nda bulunmaları nedeniyle yaşanmıştır. kendilerini roma topraklarında bulan ermeniler dinlerini değiştirerek roma imparatorluğu'nun etekleri altında anadolu'ya yayılma imkânı bulmuşlardır. güneyde kalanlarsa hayatlarına devam etmişlerdir. zaten tarih boyunca en çok din değiştiren topluluklardan biridirler.
aslen indus vadisi kökenli olan kürtler ise türkler'in batıya göçü sırasında öncü kol olarak tüm iran'ı geçmiş ve zağros dağları'na yerleşmişlerdir. karışmamış olsalar günümüzdeki en yakın akrabaları sindhiler ve çingeneler'dir. bunlar zaten yol boyunca fars kültürü etkisinde kaldıktan sonra zağros dağları'na yerleşince tümüyle asimile olmuşlardır. iran, ırak ve anadolu türkler'in egemenliğinde kaldıkları dönemde iran şii, bunlar sünni türkler'ce yönetilmişlerdir.
tacikler ise araplar'ın güney türkistan'daki demografiyi değiştirme denemeleri sonucunda ortaya çıkmış sünni topluluktur. dilleri farsça'yla hemen hemen aynıdır. ancak siyasî ve dînî ayrılmalar neticesinde kültürler arasındaki fark giderek açılmıştır.
