bilim ve felsefe "sadece" insanlığın yararına çalıştığı 16.yy sonlarında aydınlanma olarak tanımlanan olgu şu maddelerle özetlenmiştir;
1-dünyayı yaratan bir tanrı vardır.
2-dinlerin varlığı tartışılır(olabilir/olmayabilir)
3-melek ve şeytan varlığı tartışılır( insanın nefsi şeytan, vicdanı melek olarak değerlendirilebilir )
4-ilahi adalet vardır ( herkes yaptığı iyilik ya da kötülüğün karşılığını mutlaka dünya hayatında görür )
5-Eşcinsellik, cinayet, türler arası(insan-hayvan vb.) eşleşme gibi davranışlar yasaktır. sapıklıktır.
6-Kadın-erkek eşit değil eştir. Kıyaslanmamalıdır. Birbirini tamamlayıcıdır.
insanların dünyayı kontrol etme ve kendi istediklerini başkalarına kabullendirme güdüsü aydınlanma olgusuna etki ettikten sonra maddeler şu şekilde değişmiştir;
1-tanrının varlığı tartışılır.
2-dinler yoktur.
3-melek ve şeytan yoktur.
4-ilahi adalet yoktur. herkes kendi adaletini sağlamalıdır.
5-eşcinsellik vb. davranışlar normaldir.
6-kadın-erkek eşittir.
dinler karşısında hızlıca güçlenen aydınlanma hareketinin önünü kesmek için dini liderler bu değişimi desteklemiştir.
