aklı evvellerin tetkik dahi etmeden ''iki kadın = bir erkek'' şeklinde formüle etme cür'etini gösterdiği osmanlı medeni hukuku. (kız çocuklarının miras hakkı da yokmuş bu arkadaşlara göre, allah allah...)
avrupalıların ''sizin anayasanız nerede?'' demesi üzerine fransız özentisi ali paşa, ''fransız medeni kanununu çevirelim'' teklifinde bulunur padişaha. ancak dönemin uleması buna müsaade etmez. padişah da başlarında ahmet cevdet paşa'nın olduğu bir komisyon kurar, bir medeni kanun hazırlatılması için. ahmet cevdet paşa bir alim. ayrıca felsefeci. islam felsefesinin son dönemde yetiştirdiği büyük insanlardan. hazırladığı kanunname de kendisi gibi mükemmel olmuştu.
hatta ve hatta, fransızlar bu kanuna o denli hayran kalmışlardı ki, ahmed cevdet paşa'ya bir fransa devlet nişanı takdim ettiler. israil dahi birçok küllî hükmü mecelle'den aparmıştır.
osmanlı hukukunun son dönem verimlerinden olan mecelle'de; poligami (çok eşle evlilik) kadının rızasına sevk edilmiş, 17 yaş altındaki kız çocuklarının evlenmesi yasaklanmış, rüşdünü ispat eden kızların ailelerinden izin almaksızın evlenmelerine olanak sağlanmış, cebren yaptırılan evlilikler geçersiz sayılmış, kadınların devlet memuru olabilmesine izin verilmiş ve genel olarak hanefî içtihadı esas alınmıştır.
kısacası veliyyül emr olan halifenin, bir nevi islamî hükümlerde kısıtlamaya gittiğini görüyoruz. dünyanın içerisinde yer aldığı faktörlere göre müfessirlerin reyleri değişmekte. halife buna yetkilidir. örneğin hz. ali hz. fatıma ile evliyken ebu cehil'in kızı ile evlenmek istemiş, hz. peygamber de ''ben helali haram, haramı da helal kılmıyorum ama ebu cehil'in kızı ile benim kızım aynı evde olamaz'' demiş, bu evliliğe mani olmuştu. halbuki, hukuken böyle bir engel yoktu. işte, veliyyül emr'in böyle bir kısıtlama yetkisine sahip olmasından hareketle, bu kanunname hazırlanmış ve tamamen dinî nasslara dayandırılmıştır.
demek ki günümüzde 'modern' olmak için, elin isviçre medeni hukukunu kopyalamaya lüzum yokmuş!
