makedon yonetmen milcho manchevski'nin adini dunyaya duyurdugu, kurgusuyla hayranliktan uyandiran, essiz muzikleriyle, muzigin mekanla uyumuyla, mekanlarin goz alici guzellikleriyle alip goturen, irkcilik karsiti humanist egilimli temasiyla saygi uyandiran, sinema tarihinin gelmis gecmis en guzel, en can alici filmlerinden birisi. rahatsizlik verecek kadar guzel, verdigi rahatsizliktan dolayi guzel.
uc bolumden olusuyor film. bu uc bolum de birbiriyle bagintili ve hersey yagmur yagmadan once oluyor. her sey basladigi yere geri donuyor ama baslangctan farkli olarak geri donuyor. filmde siklikla tekrar edildigi gibi:
"zaman durmaz. cunku cember yuvarlak degildir."
yonetmenin kurgu anlayisi oylesine farkli, oylesine alisila gelmisin disinda ki, hayran olmamak elde degil. hersey bir cemberin etrafinda doner gibi basladigi yere geliyor ama bir farklilik var cunku basa ulasilamiyor, yonetmenin dedigi gibi cember yuvarlak degilmis.
film her seyden once, irkciligi elestiren humanist bir film. osmanli zamanindan beri arnavutlardan nefret eden sirplarin, her zaman duymus olduklari nefret ve hic bitmeyen 500 yillik anlamsiz bir kan davasi filmin temasinin ana hatlarini olusturuyor. tabi hic kuskusuz vurgulanmak istenen (ki ikinci bolumde bu daha cok belli oluyor) insan hayati. siddetin, kan dokmenin igrencligi...
"baris bir istisnadir, kural degil."
manchevski zaman kavramini o kadar harika kurgulamis ki, izleyici filmi izlerken gecmis, simdiki zaman ve gelecek arasinda kayboluyor, nerede oldugunu unutuyor ve herhangi bir yerinden basladigi cemberin ustunde bir turlu basladigi yere geri gelemiyor.
muzikler icin soylenmesi gereken tek kelime ise mukemmel. dom za vesanje'de goran bregovic'ten aldigim o enfes tadi burada da aldim.
daha fazla yorum yapmak sacma olur diye dusunuyorum, yorum yapilmadan dom za vesanje, ladri di biciclette gibi sadece izlemek ve hissetmek gereken bir film. essiz bir basyapit.
