dünya üzerinde eşi benzeri olmayan harekat. başarılı olunsa kafkaslardaki rus varlığı sona erecektir. ama bir harekat'ta yapılmaması gereken tüm yanlışlar yapılmıştır. hiç bir askeri tecrübesi olmayan 30-31 yaşındaki enver'in komuta ettiği, hafız hakkı paşa'nın
verdiği inanılmaz yanlış strateji ile rus birliğini takip kararı ve 4 saate çıkması gereken dağı 4 günde çıkınca bir gece de onbinlerce kıyımın yaşandığı, tarih derslerinde bahsi bile geçmeyen dramdır. dönüşte enver gittik savaştık geldik demiş, ve inanılmaz bir sansür uygulamıştır. bir savaşta lojistik ve askeri zeka'nın ne kadar önemli olduğunun göstergesidir bu harekat. 1917 yılında enver ile karşılaşan mustafa kemal millet ve allah sizi lanetlemiştir paşa diye haykırmıştır suratına..ölen sayısı genelkurmaya göre 65 bin, köprülü şerif ilden'e göre 90 bindir.
