zıt koşullandırma,hayvanda uyumsuz veya istenilmeyen tepkiye yol açan bir uyaranın,istenilen tepkiyi ortaya çıkaracak bir uyaran haline dönüştürülmesidir.
bu yöntemi açıklamak için,dışkı yeme (koprofoji) örneğini verelim.koprofajinin çözümü için kullanılan yöntemlerden biri,hayvan sahibi tarafından köpeğin etrafındaki dışkıların içine kusturucu bir ilaç konmasıdır.bu yöntem,aslında bir zıt koşullandırmadır.burada hayvan dışkıyı yedikten sonra haz alması gerekirken,ilacın etkisiyle midesi bulanır (şartsız tepki).belirli tekrarlar sonrası beyin,dışkı yeme ile bulantıyı ilişkilendirir.yani eskiden hayvana haz veren dışkı yeme olayı,artık tiksinme tepkisini (şartlı tepki) ortaya çıkarmaktadır.
zıt koşullandırmanın gerçekleşmesi için iki önemli husus vardır;
1)koşullanma gerçekleşene kadar tekrarlar sık olarak yapılmalı,yani bu esnada hayvanın yediği tüm dışkılar ilaçlı olmalıdır.
2)hayvanda oluşan aversif tepkinin (tiksinme),hayvanın dışkı yemeyle aldığı hazdan daha kuvvetli olması gerekmektedir.kusturucu maddenin miktarı buna göre ayarlanmalıdır.
zıt koşullandırma yöntemi,bir çok davranış bozukluğunda kullanılmakla beraber,özellikle istenmeyen bir davranışın terk ettirilmesi amacıyla tercih edilir.
yine bu yöntem,değişik teknikler kullanılarak havlamalar,korku agresyonu veya korku işemeleri gibi kökeninde heyecansal uyaranların bulunduğu bir takım davranış bozukluklarınada uyarlanabilir.
zıt koşullandırmanın mantığını şu örnekle açıklamaya devam edelim;hayvanın boynuna,onu ürkütüp heyecan tepkisi oluşturacak bir alet takılır.alet çalıştırılınca hayvanda doğal bir korku ve heyecan başlar.bu anda 'sakin ol' komutuyla beraber alet durdurulur.bu şekilde devam eden tekrarlar sayesinde 'saki nol' komutu ile heyecan veren uyarandan kurtulmaya koşullanır.bunun sonucunda daha evvel nötr olan 'sakin ol' komutu,istenilen davranışı ortaya çıkaran şartlı uyaran haline gelmiştir. böylece hayvan sahibi,heyecan veren uyaranlarda da kullandığında olumlu sonuç alabilecektir.
