tanımlar istiyorlar sizden: sonradan aynı tanımlarla canınıza okumak için. tanımlarınız yoksa, bu sefer konuşturmuyorlar sizi. tanımlar veremeyen insan sacmalar, diyorlar. sacmalarla ugrasamayiz. kimseye sacmalama hurriyeti veremeyiz. mantıksızlık hürriyeti veremeyiz. tanımları verince de herkes, daha önceden kendisi için kazılmış olan çukura düşüyor.
başkaları için de tanımlar istiyorlar sizden. başkalarının işine karıştırıyorlar sizi zorla. başkalarının da size karışması için yolu açıyorsunuz böylece. bugün neden düşüncelisiniz? diyorlar. düşüncelerinizin içine kadar sokuluyorlar. mantığı ortadan kaldırmadan, bu gidişe bir son vermek, kötülüğe direnmekten vazgeçmek ve gerçek hürriyeti tanımak imkansız.
üniversitelerde türk dili ve edebiyatı bölümlerinde öğrencilere okutulmaktadır. 725 sayfadır.kitabın 15. bölümünde yani yaklaşık 75 sayfada hiç noktalama işareti kullanılmamıştır.
insansanların ne kadar aşağılık olduğunu daha iyi anlarken bir romanın içerisine bir hayat dolusu düşleri sıkıştırarak başı ve sonu belirsiz bir yolda yürümenin zevkini içinde duyarak karmakarışık cümlelerin ortasında kalmışken adı huzursuzluk olan bir sokaktan geçip de meymenetsiz bir şarkının içerisine bütün bildiklerini kusarak hiç vazgeçemeden her şeyi başa alıp da bir kez daha deneyip tanrıların masasından geçmeyi ki ağlama vaktinin yavaş yavaş geldiğini hissederek beklenti içerisindeki ihaneti karşılamak için aynada bir çizik de kendinin açıp doğu mu batı mı hangisi derken anlatacağın her şeyin zaten çoktan söylendiğini bilerek hiçbir gerçeğe dalkavukluk yapmayacağını söylediğinde ki bir dilek tut o zaman dediklerinde dileğin yüzlerindeki güleşlerde yaşlılığın kırışıklıklarını görmek olduğunu söylersin de bir deli bilirler seni gece vardır yine de her şeye rağmen anlarsın tutunamamktır işte bu selim ışık.
ben de hiçbir etki bırakamamış roman.
her şeyi çok fazla açık anlatıyor, okuyucuya bunun nasıl bir duygu olabileceğini hissetme şansı vermiyor. o hissi veriyor ama hissettiremiyor.
"bakın bize ey tutunanlar! biz tutunamayanlar böyle yaşıyoruz, böyle anlıyoruz, böyle düşünüyoruz" gibi bir mesaj veriyor.
kısaca, tutunabilenleri hedef alarak yazılmış, tutunayamanların anlatıldığı kullanma kılavuzu.
oğuz atay'ın kısa hikayeleri daha başarılı...
turgut özben'in belki hala şehirlerarası bir trenin birinci sınıf kompartımanda seyahat ettiği ve hala devam eden romandır.
--spoiler--
akıllara ise "adam içeri girdi ve ateş etti" sözünü kazıyan bir baş yapıttır.
--spoiler--
caddeye yakışıksızlığımızı farketmemiz çok geç olmadı. gitmeye yeltendiğimizde hiçbir gemi götürmedi bizi, hiçbir limanda bekleyenimiz olmadı. biliyoruz düşeceğiz, betona kafa üstü çakılacağız, zıplama yeteneğine sahip değiliz, bu düşüşten sağ kurtulursak bit pazarına düşeceğiz. madem düşüyoruz hep birlikte düşersek yer sarsıntısı oluştura biliriz fikriyle....
yönetim şeklimiz monarşidir
çoğalma kaygımız yok
hangi taraf olursa olsun taraf tutanların daha kıymetli olduğunu düşünüyoruz..."
--spoiler--
bir silgi gibi tükendim ben. başkalarının yaptıklarını silmeye çalıştım.mürekkeple yazmışlar oysa ben kurşun kalem silgisiydim. azaldığımla kaldım '' ( selim'in günlüğünden sf.598 ]
--spoiler--
boş vaktimin hayli fazla olmasından dolayı, sırf vakit geçsin diye öylesine okuyayım derken kendimi alamadığım, asker ocağında 4 günde bitirdiğim, ölümünden sonra müellifine değer kazandıran bir şaheser.
beğendiğim cümlelerden bazılarının altını 367. sayfaya kadar çizmiştim. ta ki şu cümle ile karşılaşıncaya kadar :
--spoiler--
'' kitaplara ithaflar yazmak, beğenilen satırların altını çizmek, sayfaların kenarlarına düşüncelerini yazmak Selim'e kendini elevermek,insanların ortasında çırılçıplak kalmak gibi geliyordu.insanların kitaplara birtakım çizgiler çizmeye kelimeler yazmaya hakkı yoktu.Herkesin düşünebileceği satırları yazmak saçmaydı.Her insanın kendine özgü düşünceleri gizli kalmalıydı, yalnız kendi bilmeliydi bunları .. '' sf. 367
--spoiler--
daha sonraları ise çizmekten vazgeçip ezberlemesem de minik defterime not aldığım cümleleri şöyle idi :
--spoiler--
'' kitap okumakla manavın beni aldatmasına engel olamıyorum bir türlü '' sf.370 [ selim'in ağzından ]
'' güzel bir gün ve ben yaşıyorum '' sf. 36
'' ikimiz olduktan sonra bütün bu hüzünler sıcak bir yaklaşma için bahanedir'' sf. 48
'' yazık ki erkekler şımartıldıkları zaman nerede durmaları gerektiğini çoğu zaman bilemezler.Kadının bunu hatırlatmasıysa utanç verici bir uyarmadır onlar için. '' sf.48
'' kendi sorunlarını çözemeyen bir kişinin kusurlarının acısını başkalarına çektirmeye hakkı yoktur '' sf.95
'' kişisel değer saydığımız şeylerin, toplumun baskısıyla edinilmiş sahte nitelikler olabileceğini de hiç bir zaman akıldan çıkarmamalıyız '' sf.97
'' bir dostun varlığı güzel şeydir fakat bir dosta ihtiyaç duymadan yaşayabilmektir önemli olan - sözünü söyleyen Turgut'un fakir yüzünü gördü ( aynada ) '' sf.111
'' anlatamıyorlar anlatılamayanı
anlatmak gerek düşman sarmış her yanı
oysa mesela selim ışık
anlatmadan anlaşılmaya aşık '' ( beşinci şarkı sf.133 )
'' mısra 11 : kelime ve yalnızlık
... kelimeden önce de yalnızlık vardı ve kelimeden sonra da var olmaya devam etti ... '' sf.151
'' mini mini bir kuştum
deli gibi olmuştum
selim itiraz etti. yanlış oğlum turgut aslını okumalısın :
mini mini bir kuştum
dejenere olmuştum '' sf.259
'' - anneciğim venüsün kollarına atmaya geldik kendimizi
- burada öyle biri çalışmıyor
turgut metin'e döndü : işte gerçek bir kerhaneciyle karşılaştık '' sf.265
'' bir işin nasıl yapılacağından çok nasıl yapılmayacağını gayet iyi bilir ( dairedeki memurlar için ) '' sf.294
'' iyi kunduranın çifti iki lira, kötü kunduranın dört lira - anlamadı gene anlattım .. iyi kundurayı iki liradan yaparsam kazanırım.Fakat sen ucuz görür yaptırmazsın onun için dört lira derim. kunduradan anlamadığın yüzünden belli. senin için iyi deri kullanırsam yazık '' sf.299
'' hayatında ilk defa başka bir insan olma özlemini duydu '' sf. 319
'' ( ünv.deki prof.lar için ) .. onlar lort henry'nin dorian gray'e yaptığı gibi sarsarlar akıllarını karıştırırlar.öğrenciler için tatlı bir şaşkınlıktır bu '' sf.363
'' kavurucu yaz sıcağında herkes denize giderken,iktisat notlarının üzerine damlayan terlerini nasıl toplamalı '' sf.364
'' balzac, kendini romantik sanan genç kızların saçma sapan hayallerini beslemek için okudukları ikinci sınıf bir romancıdır. '' sf.365
'' kitabı bitirdiği zaman ateşli bir Gorki hayranı olmuştu .. fakat '' benim üniversitelerim '' bir başkaydı. oscar wilde'ı unutmuştu '' sf.367
'' ölünceye kadar yerinden kımıldamayacağını bilen bir ağacın rahatlığını duymalıydın '' sf.408
'' bunlar tırnak kırılması gibi yerinin doldurulması kolay boşluklardır '' sf. 408
'' söylenenlere inanmadığı zaman inanır görünmenin, insanlara ihanet etmek olduğunu düşünüyorduve bu ihanetin anlaşılmaması için ortalıkta görünmemeyi tercih ediyordu '' sf. 433
'' hayatta başarı kazanan bütün insanların okul yılları başarısız geçmişti '' sf.435
'' böyle ciddi ve ağırbaşlı bir insana ancak hayranlık duyulabilirdi.başka bir şey duyulamazdı.bu nedenle bütün kızlar bu ciddiyet ve ağırbaşlılığa kendilerini layık görmedikleri için daha hafif genç erkeklerin koluna girerek uzaklaşıyorlardı ( selim için ) '' sf. 436
'' hiç bir zaman pastanede-muhallebicide-kızla-buluşup-gözlerinin-içine-bakarak-ona-hayatını-anlatan-erkeklerden-biri olmayacağına yemin etmişti '' ( selim için ) sf.447
'' seni tanımadan önce ağaçların çiçek açtığı ve yaprak döktüğü mevsimleri hep kaçırırdım'' derdi resim yapmayı sevdiğim halde denizin mavisini bilmezdim yaprağın yeşilinin her mevsimde değiştiğine dikkat etmemiştim'' selim-günseli sf.460
--spoiler--
vaktiyle çok özenirdik bunu okuyanlara, ermiş gözüyle bakardık. çok okumak istedim, şöyle bi havamı basim diye ama nerdee. tuğla gibi kitap, her elime alışımda bi tırsıp bıraktım..
--spoiler--
"Büyümek, yalnız tutunanlara gerekli..."
--spoiler--
--spoiler--
"Kültür, sadece bazı isimleri hatırlamaktan ibaret değildir, deniliyordu. Kültür, bu isimleri yerli yerinde ve başka isimlerle münasebetini bilerek kullanmak demekti..."
--spoiler--
içinde okur sınavı bulunduran yek kitap olsa gerek. noktalama işareti barındırmayan 68 sayfanın sonunda suratta oluşacak gülümseme için bile okunabilir sadece. ''sadece şu kısmı için bile değer'' şeklinde bir yaklaşım da irrite edici aslında. bu kitap bir sanat eseri ve sanat eserlerine şurası güzel olmuş tavrıyla yaklaşılmaz; ya beğenilir ya beğenilmez.
söyleyecek çok kelime, kurulacak çok cümle var kitap için; ama oğuz atay yazılmadık şey bırakmamışken, kitap hakkında yazmak yürek istiyor. o yürek bende şu esnada yok, susmak en iyisi.
intihar meyillerine yol açabilecegi için belirli bir yastan önce okunmamasi gereken bir kitap. çok zekice üretilmis,bir yandan deli gibi güldürüp bir yandan trajik bir etki birakan, türk edebiyatinda yazilmis en büyük romanlardan birtanesi. oguz atay' in ilk romani
sokakta yürürken insanlara bakıp, bu tutunanlardan, bu tutunamayanlardan diye düşünmeye bile sebep olabilecek müthiş şey. kendime "çıplakçığım turnagaga" derken de yakaladım bünyemi bir kez. çok feci etkiliyor vesselam. *
